Još od svog osnivanja, sredinom XV vijeka, Sarajevo se razvija kao složen gradski organizam koji se svojim položajem i urbanom strukturom prirodno nameće kao ekonomski, politički i kulturni centar jednog šireg geografskog i istorijski definisanog područja.

Različiti civilizacijski i privredni tokovi između Bliskog istoka, Mediterana i srednje Evrope vijekovima idu jednom trasom koja dijagonalno presijeca Balkan po osovini Carigrad – Beč. Na mjestu gdje tu trasu siječe put koji iz Srednje Evrope, dolinom Bosne i Neretve, vodi prema Jadranu i centralnom dijelu Mediterana, razvilo se Sarajevo.

Odatle se Sarajevo, na istorijskoj pozornici ovog dijela svijeta, u sukobu kontinenata, u interakciji različitih naroda, kultura i ideologija, javlja kao grad sa posebnom ulogom i značajem.

A kako je život u Sarajevu izgledao prije više od 100 godina, govore mnoga svjedočenja i fotografije.

Prije više od stotinu godina, te davne 1920. Sarajevu se dolazilo starim putem preko Kozije ćuprije, a putniku namjerniku bi se grad u prvi mah isprsio moćnom stijenom koja temelji vratničku Bijelu tabiju, pa bi, kako se približava Bembaši, čim savlada tunel, naišao na visoko upereni Babin zub. Gost je te davne 1920. godine u grad na Miljacki mogao stići i zahuktalim, čađavim Ćirom, pa bi mu se, dok klokoće preko željezne konstrukcije bistričkog željezničkog mosta Sarajevo ukazalo u svoj svojoj širini, spremno da ga proguta i zauvijek u sebe zaljubi.

Baščaršija, Vijećnica, džamije, crkve, željeznička stanica na Bistriku, Trebević, Sahat-kula tada su bili glavna obilježja Sarajeva.

O životu pravoslavaca, muslimana i Jevreja u Sarajevu te godine svjedoči i naš nobelovac Ivo Andrić svojim „Pismom iz 1920. godine“:

„Ko u Sarajevu provodi noć budan u krevetu, taj može da čuje glasove sarajevske noći. Teško i sigurno izbija sat na katoličkoj katedrali: dva poslije ponoći. Prođe više od jednog minuta (tačno sedamdeset i pet sekundi, brojao sam) i tek tada se javi nešto slabijim ali prodornim zvukom sat sa pravoslavne crkve, i on iskucava svoja dva sat poslije ponoći. Malo za njim iskuca promuklim, dalekim glasom sahat – kula kod Begove džamije, i to iskuca jedanaest sati, avetinjskih turskih sati, po čudnom računanju dalekih, tuđih krajeva svijeta! Jevreji nemaju svoga sata koji iskucava, ali bog jedini zna koliko je sada sati kod njih, koliko po sefardskom, a koliko po eškenaskom računanju. Tako i noću, dok sve spava, u brojanju pustih sati gluvog doba bdi razlika koja dijeli ove pospale ljude koji se budni raduju i žaloste, goste i posprema četiri razna, među sobom zavađena kalendara, i sve svoje želje i molitve šalju jednom nebu na četiri razna crkvena jezika. A ta razlika je, nekad vidljivo i otvoreno, nekad nevidljivo i podmuklo, uvek slična mržnji, često potpuno istovjetna sa njom.“

Jedan od događaja koji je bio te davne godine je posjeta Sarajevu Aleksandra Karađorđevića. A kako je dočekan u Sarajevu govori sljedeći citat Beogradske štampe.

„U Sarajevu se međutim celoga dana grozničavo pripremalo za doček velikoga gosta. Cela je varoš dobila svečan oblik. Svuda se videlo zelenilo i cveće, a narodne zastave lepršale su se po domovima sviju ulica. Još odmah posle podne počele su se sakupljati silne mase sveta pred provizornom železničkom stanicom. Jedno za drugim stizala su društva i korporacije koje su zauzimale mesto sve do Marijinog Dvora. Bio je veliki broj izaslanika seljaka iz cele Bosne i Hercegovine, u živopisnom narodnom odelu. Svi su oni pohitali da dočekaju svoga oslobodioca i prisustvuju ovom istorijskom času kada Regent stupa u Sarajevo- srce Bosne i Hercegovine. To nije bilo obično oduševljenje već ispovest vekovima sanjane sreće i izraz žarkog oduševljenja posle svih stradanja…“

U Sarajevo su 7. jula 1920. godine prenijeti i postmrtni ostaci Gavrila Principa, gdje se i danas nalaze.

Za kraj pogledajte sedmominutni video iz 1920. godine koji je iako crno-bijeli snimak, urađen filmski, pa je moguće prepoznati sve što je snimljeno prije više od 95 godina. Prikazane su građevine, od tadašnje evangelističke crkve, današnje Akademije likovnih umjetnosti do Vijećnice, džamije, pa i željezničke pruge preko Bistrika gdje se nalazila i željeznička stanica Bistrik na padinama Trebevića. Snimljena je i Sahat-kula te Begova džamija. U videu možete vidjeti kako su u to vrijeme izgledale sarajevske pijace, ulice, Obala, kako se trgovalo, te kako je izgledala nošnja Sarajki i Sarajlija prije 100 godina.