Dokumentarni film "Pečat braće Ljubavića", reditelja Slobodana Simojlovića, večeras je premijerno prikazan na Palama povodom 500 godina od osnivanja goraždanske štamparije.

Film je snimljen u zajedničkoj produkciji Kinoteke Republike Srpske i Radio-televizije Republike Srpske.

Pomoćnik ministra za kulturu Republike Srpske Tanja Đaković, koja je prisustvovala premijernom prikazivanju, navela da ni otomanska vlast nije uspjela da spriječi Srbe u očuvanju jezika i pisma.

- Štamparija Božidara Goraždanina osnovana 1519. godine o kojem večerašnji film govori, je dio bogatog srpskog i kulturnog nasljeđa. Uvijek treba naglašavati da je to dio kulturnog i nacionalnog identiteta srpskog narod - rekla je Ćakovićeva novinarima.

Prema njenim riječima, srpski narod vodi tešku boru za očuvanje sopstvenog identiteta, a promovisanjem ovakvih stvari i bogate kulturne baštine uspjeva u očuvanju.

Ona je zahvalila Kinoteci Srpske koja je prepoznala značaj ove teme, a poznato je da su dokumentarni filmovi savršeni resursi za predstavljanje istinitog značaja teme iz srpske istorije.Đakovićeva je dodala da će resorno ministarstvo i ubuduće pružati maksimalnu podršku promovisanju kulturne baštine sve s ciljem primarnog zadatka-očuvanja kulturnog i nacionalnog identiteta Srpske.

Direktor Kinoteke Republike Srpske Snježan Lalović rekao je da su film počeli snimati 2018. godine nakon saznanja da se naredne obilježava 500 godina od početka rada goraždanske štamparije koja je formirana nakon Cetinjske, te da je to bio početak pisane pismenosti kod Srba.

On je dodao da ih je pandemija omela u snimanju filma, s obzirom da su trebali kadrovi iz Venecije, Rumunije, Hrvatske, sa onih mjesta gdje se započinjao rad na dovoženju štamaprije u Goražde, a zatim i na mjestima gdje se nalaze knjige, molitvenici, psaltiri.

Lalović dodaje da su tek ove godine uspjeli da montiraju film na kojem ima igranih scena, da je veoma identitetski jer govori o velikom naporu, ljubavi braće Ljubavića, koji su donijeli štampariju u Goražde, unijeli se u sve to i ostavili pisani trag iz vremena 16. vijeka i to u vrijeme otomanske okupacije.

Prema njegovim riječima, film je važan zato što na taj način promovišu instituciju i pokušavaju da izađu van granica Srpske i pokažu da su sposobni ne samo da prikupljaju, čuvaju filmsku građu, već i da proizvode određena djela koja su od nacionalnog interesa.

- U ovom ubrzanom vremenu zapostavljamo istoriju, a treba da budemo ponosni onim što su naši preci uradili - poručio je Lalović.

On je dodao da treba znati da su tadašnja Bosna i Hum imali štampariju i prije Rusije i Srbije i da su se tu štampale ćirilične knjige.

Lalović je rekao da će nakon Pala obići i druge centre u Srpske i vidi školska i studentska omladina i bude ponosna na pretke.

Pedeset godina poslije genijalnog Gutenbergovog pronalaska, srpske štamparije započinju da umnožavaju knjige iz biblijske književnosti.

Štamparija Božidara Goraždanina i sinova predstavlja najstariju i prvu instituciju kulture u Hercegovini.

Prva štamparija na južnoslovenskim prostorima osnovana je 1493. godine na Cetinju. Osnovao ju je Đurađ Crnojević, posljednji gospodar Crne Gore. Radila je kratko vrijeme zbog nastalih političkih prilika.

U toj štampariji štampana je prva knjiga na slovenskom jugu Oktoih /Osmoglasnik/ 1493. i 1494. godine.

Tridesetak godina poslije otvaranja štamparije na Obodu, proradila je štamparija u Goraždu. Štampariju je osnovao Božidar Ljubavić Goraždanin, koji se, najvjerovatnije, krajem druge decenije 16. vijeka starao o manastiru pri Hramu Svetog velikomučenika Georgija u Donjoj Sopotnici kod Goražda.

Sam hram je pripadao pod nadležnost Mileševske eparhije. On je početkom 1519, a moguće i 1518. godine, poslao u Veneciju svoje sinove jeromonaha Teodora iz Mileševe i brata mu prezvitera Đurđa da izuče štamparski nauk.

Iz predgovora Služabniku, prve knjige te štamparije koja je završena 1519. godine, zna se samo toliko da su braća Ljubavići tamo otišli prema nalogu Božidara Goraždanina, ali se ne može zaključiti kada su otišli i gdje su izučili štamparsku vještinu.

Đurađ Ljubavić umro je tokom rada u Veneciji 2. marta 1519. godine i započeti posao morao je da završi jeromonah Teodor.

U ime prezvitera Đurađa, njegov brat Teodor sačinio je pogovorno Moljenije u Služabniku.

Moljenije Teodora Ljubavića je, prema profesoru Đorđu Trifunoviću, prvo štampano umjetničko djelo kod Srba koje vraća život srpskoj srednjovjekovnoj književnosti.

Prema mišljenju Dejana Medakovića /Grafika srpskih štampanih knjiga 15-17. vijeka, Beograd 1958/, knjige iz Goraždanske štamparije spadaju u najbolja ostvarenja srpske stare štampe.

Štamparija Božidara Goraždanina prenesena je iz Goražda u Trgovište, u Vlašku. U Trgovištu je Dimitrije Ljubavić, Goraždaninov unuk, štampao Molitvenik 1545. godine.