Prvi je za njega rekao: “Zbog svoje hrabrosti i poštenja on zaslužuje sva najviša odličja”, a drugi ga je nazvao svojim “krilatim generalom.” Poslije konačnog sloma Napoleona, čemu je dao veliki doprinos, na bijelom konju je ujahao u Pariz kao carev pratilac. Postaje drugi čovjek ruske vojske, ako ne i prvi, po tvrdnjama nekih istoričara. Pod njim su u borbi stradali mnogi konji (samo kod  Bizinjana ubijena su tri). Njega je samo nebo čuvalo da prođe bez rane u preko pedeset bitaka i okršaja. Dok su drugi vojnici svoje generale viđali tek na paradama ili na nekoj osmatračnici, on se nije odvajao od svoje vojske, budio je kod njih borbeni duh i patriotski entuzijazam, jurišajući u prvim redovima. Car Nikola jednom za njega reče: “Evo generala koji svoje činove stiče bajonetom.” Cijenili su ga visoko u cijeloj Evropi pa i sami Francuzi nazivajući ga “ruski Mira”, po slavnom Napoleonovom maršalu.

Malo je naših čitalaca koji će prepoznati da je ovo skica za portret legendarnog ruskog generala Mihaila A. Miloradovića, najčuvenijeg izdanka srpske plemićke porodice Miloradovića, Hrabrena iz Hercegovine.

Zato ćemo se osvrnuti na jedan dio slavne ruske istorije koja će i nas Srbe ispuniti ponosom. Njegovi preci, ne mogavši trpjeti tursko ropstvo, početkom osamnaestog vijeka preseliše se u Rusiju. Miloradovići su punih 200 godina vjerno služili novoj otadžbini, dajući iz svojih redova pet generala, sedam pukovnika, tri gubernatora, deset viših oficira, jedanaest visokih državnih službenika i mnogo drugih, koji su pripadali ruskoj eliti. Andrej Miloradović, general i gubernator Kijeva, svog sedmogodišnjeg Mišu šalje u zapadne građanske i vojne škole: Kenigsberg, Getingen, Strazbur i Mec. On se u Rusiju vraća 10 godina kasnije i stupa u rusko-švedski rat i ističe se hrabrošću i vojnim vrlinama. Brzo napreduje u službi i posle svega deset godina vidimo ga kao pukovnika, a ubrzo i kao dežurnog generala u štabu maršala Suvorova tokom operacija protiv Napoleona u Austriji i u Italiji. Maršal, čiji je glavni princip glasio “iznenaditi - znači pobijediti”, našao je saradnika koji nikad ne oklijeva da bika uhvati za rogove.

Kada je Bonaparta poharao Švajcarsku, na njega kreće evropska koalicija predvođena Suvorovom i Miloradovićem. Oni uporno kroz Alpe potiskuju francuske trupe, iako u velikoj oskudici sa provijantom i opremom. Francuzi ruše mostove, postavljaju zasjede u klisurama kuda ni ptica ne može proći. Na jednom takvom mjestu Rusi se kolebaju, proboj izgleda nemoguć. Miloradović uze zastavu, krenu sam naprijed i podviknu: “Gledajte kako će vam zarobiti generala!” Vojska tad s novom snagom, nezaustavljivo jurnu naprijed i, uz velike žrtve, probi prolaz i pređe Sent Gotard. Godine 1805. on je već general-pukovnik i bije se sa Napoleonom kod Amštetena i Austerlica. Od 1806. do 1812. vodi operacije protiv Turaka na južnom bojištu. Sa svojim jedinicama oslobađa Bukurešt, za šta mu car šalje zlatni mač sa dijamantima. Turke će poslije tući kod Obileštija i tvrđave Rasevat, a u planu je i pomoć Karađorđu. Međutim te 1812. on mora hitati na drugu stranu, jer je Napoleon pred vratima sa preko 600.000 vojnika.

Ta ogromna armada, skoro četiri puta brojnija, neumoljivo, val za valom, mrvi rusku odbranu. Maršal Kutuzov mora odstupati, odlučuje da pruži odsudnu bitku kod sela Borodina, 120 kilometara pred Moskvom, a svom “krilatom generalu” povjerava najdelikatnije zadatke. Konačno, došao je taj veliki 7. septembar 1812.  U svjetlu dana koji se rađao, ispred ruskih trupa, odjeven kao za bal, mirno je sjedio na konju general Miloradović. Hrabrio je vojsku i šalio se s njima, dok su oko njega prštali gejziri blata i vrelih gelera. Uskoro potom dvije vojske su pošle u susret jedna drugoj, odnosno u smrt. Pred mrak, kada je bitka jenjala, na bojištu je ostalo oko 70.000 ljudi iz obje vojski. Napoleon je po prvi put zaustavljen. U nastavku operacija Kutuzov “krilatom” povjerava najteži zadatak, da čuva odstupnicu glavnini snaga koje se moraju izvući iz nepovoljnog borbenog kontakta. Malo diplomatijom, malo lavovskim borbama, Miloradović i to uspijeva, pustivši Francuze u praznu zapaljenu Moskvu, da bi se uskoro prešlo u njihovo gonjenje. Nacionalna nada se dizala iz ponora. Njegova vojska će nesuđenog osvajača svijeta nagnati u bijeg, zadavši mu opasne udarce kod Tarutina, Vijazme i Kulma. On je preticao Francuze, praveći kliješta u kojima se predavalo mnogo vojnika, uz bogat ratni plijen.

U finalima anti-napoleonskog rata on će zablistati sjajem velikog vojskovođe, komandovao je mješovitim rusko-pruskim korpusima u “bici naroda” kod Lajpciga. Zapovijedao je savezničkim snagama u Holandiji. Nedugo potom, sa carem Aleksandrom Prvim i Kutuzovom, na bijelom će konju ujahati u pokoreni Pariz. Za ove zasluge od cara dobija titulu grofa i kao prvi stiče pravo da na epoletama nosi carev monogram. Najviša ruska i evropska odlikovanja pljušte kao kiša na njegova prsa, teško je i nabrojati. Jedno vrijeme je slovio za najodlikovanijeg ruskog oficira. U to vrijeme imenovan je i za gubernatora Petrograda, a ranije je istu dužnost vršio u Kijevu. Postaje i počasni član ruske akademije nauka, pjesme mu posvećuju Puškin, Deržavin i drugi. Puškina uzima u zaštitu na dvoru, zbog njegovog oštrog pera. U interegnumu, zbog krize prestola, kratko vrijeme upravlja carevinom. Život je izgubio 26. decembra 1825. u pokušaju smirivanja pobune dekabrista na Senatskom trgu, kada je s leđa ustreljen iz pištolja, a potom proboden bajonetom. Izdahnuo je nekoliko sati kasnije, sa posljednjom željom da se oslobodi njegovih 15.000 kmetova. Ova vijest je ožalostila Rusiju, šest dana je narod u dugim kolonama dolazio da se pokloni njegovom odru, uključujući cara, dvor i ministre. Sahranjen je u Aleksandro-nevskoj lavri u Petrogradu pored svog učitelja Suvorova. Lijep, slavan, inteligentan i originalan, bio je na meti mnogih žena, ali je ostao neženja bez potomstva. Priča se da su mnoge prestoničke glumice i balerine bile njegove ljubavnice. Hercegovinu je često pominjao, a zna se da je 1811. poslao novac za obnovu crkve u Klepcima, zadužbinu Miloradovića. Prije šest godina u Petrogradu je “heroju i vjernom sinu Rusije” otkriven monumentalni spomenik.

Srpski generali

U velikoj borodinskoj pobjedi nad Napoleonom, koju Rusi zovu “Spasenje Rusije”, učestvovalo je ukupno 37 ruskih generala od kojih su čak njih 10 bili rođeni na srpskim prostorima ili su bili potomci srpskih doseljenika. Pored Miloradovića, tu su bili generali: Đorđe Arsenijević Emanuil, Jovan Jegorović Šević, Jovan Stefanović Adamović, Nikola Bogdanović Bogdanov, Nikola Vasiljević Vujić, Ilija Mihajlović Duka, Petar Ivanov Ivelić, Avram Petrović Ratkov i Nikola Ivanović Preradović. Pored njih, tu je bio izuzetno veliki broj nižih starješina i vojnika srpskog porijekla.

Piše: Dragan Mijović