Svakog 21. oktobra održava se "veliki školski čas" u sjećanje na zločine koje je tokom jeseni 1941. godine počinio njemački Vermaht.

U jednom od najvećih njemačke vojske u Drugom svnjetskom ratu, u strašnoj odmazdi Vermahta u Srbiji, samo od oktobra do decembra 1941. godine ubijeno je oko 30.000 nedužnih civila – muškaraca, žena i dnjece. Strijeljanje 2.264 ljudi u Kragujevcu 21. oktobra postalo je simbol stradanja svih njih. Tog dana je strijeljano 300 đaka gimnazije i na desetine djece. Najmlađi među njima je bio 11-godišnji Rom, čistač cipela.

Tragove neopisivog zločina ostavile su i žrtve i njihovi hladnokrvni dželati.

- Najduže traje iskopavanje jama, dok samo strijeljanje ide vrlo brzo – 100 ljudi, 40 minuta. Moj lični utisak je da tokom strijeljanja nema emocionalnih problema. Oni se javljaju kasnije, kada se o tome razmišlja, uveče, na miru, izvijestio je poručnik Valter - kako je napisala njemačka istoričarka Mari Žanin Čalić, u svojoj nedavno objavljenoj knjizi „Tito, vječiti partizan“, a prenio Deutche Welle.

Okupacija, neočekivani ustanak i dolazak Bemea

Bombardovanjem Beograda 6. aprila 1941. godine, nacistička Njemačka je napala Jugoslaviju i osvojila je zajedno sa svojim saveznicima u roku od nekoliko nedjelja. Međutim, u zemlji se ubrzo formirao otpor protiv okupatora. Berlin je bio naročito iznenađen i iziritiran snažnim otporom u Srbiji – koja je u raskomadanoj zemlji jedina bila pod direktnom upravom Njemačke. Osim toga, oko 180.000 Srba, ratnih zarobljenika poražene vojske, već su bili odvedeni na prinudni rad, u Njemačku.

Zbog toga Adolf Hitler lično postavlja austrijskog generala Franca Fridriha Bemea za opunomoćenog Glavnog komandanta u Srbiji i nalaže mu da „najoštrijim sredstvima uspostavi red u čitavoj oblasti“. Do dolaska Bemea u septembru 1941. godine, u Srbiji su kao okupatori operisale četiri specijalno formirane, ali nepotpune i loše naoružane pješadijske divizije Verhmahta. Od kojih su dvije činili Nijemci – 704. i 714, jednu Austrijanci – 717, a jedna je bila mješovita – 718, koju su uglavnom činili Austrijanci i istočni Nijemci. Beme zato dobija i dvije divizije kao pojačanje.

Već 10. oktobra on izdaje komandu da „svi komunisti, svi muški stanovnici za koje su sumnja da su komunisti, svi Jevreji, određeni broj nacionalističkih i demokratski nastrojenih stanovnika, budu uhapšeni kao taoci“. U slučaju gubitaka, odredi Vermahta moraju da strijeljaju taoce – 100 za svakog ubijenog i 50 za svakog ranjenog.

- Sredinom oktobra 1941. godine šef civilne uprave u Srbiji, SS-ovac Harald Turner svom prijatelju piše o strijeljanjima u Srbiji: Dragi Riharde! Nije to lijep posao! Ali to se mora, da bi ljudima jednom za svagda bilo jasno šta znači i samo napasti njemačkog vojnika. A s druge strane, ovo je najbrži način za rješavanje jevrejskog pitanja - navodi Mari Žanin Čalić.

Šta je bilo sa odgovornima za strijeljanja?

- Strijeljanjem u Kragujevcu rukovodio je više nego revnosno major Paul Kenig, iz 717. divizije. On je preživio rat, a šezdesetih godina je istraga protiv njega obustavljena. I od tada mu se gubi svaki trag.

- Paul Hofman koji je komandovao tom zloglasnom 717. divizijom, bio je tri godine u zarobljeništvu i umro je 1979. godine u dubokoj starosti.

- Valter Hingofer, koji je takođe te jeseni komandovao dvjema divizijama u Srbiji, umro je 1951. godine u Beču.

- Johan Fortner, komandant 718. divizije je uhapšen i isporučen Jugoslaviji. U Beogradu je osuđen na smrt i obješen 26. februara 1947. godine. Harald Turner je takođe isporučen Jugoslaviji i iste godine obješen.

- Beme je uhapšen i prebačen u Nirnberg. Kada je postalo izvjesno da će biti isporučen Jugoslaviji, maja 1947. godine izvršava samoubistvo, skokom sa četvrtog sprata istražnog zatvora.

Poslije rata – Šumarice

Prostor na kome je izvršeno strijeljanje u Kragujevcu, pretvoren je 1953. godine u memorijalni park Šumarice, gdje se održava niz manifestacija kojima se odaje pošta žrtvama strijeljanja u Srbiji i svake godine "veliki školski čas". Predstavnicima Njemačke je neposredno poslije rata dolazak u Šumarice bio zabranjen, rekao je za DW Nenad Karamijalković iz Muzeja „21. oktobar“. Posjete su počele krajem pedesetih, prvo iz DDR-a, a dvije decenije kasnije i iz Zapadne Njemačke.

Parlamentarna delegacija Njemačke bila je u posjeti 2002. godine, a od 2003. godine Ingolštat i Kragujevac su gradovi partneri. Mladi iz Hanovera i Hamburga uspostavili su razmjenu đaka. Njemačko društvo za međunarodnu saradnju, donacijom od 15 miliona evra pomaže renoviranje monumentalnog muzeja. Mnogo toga govori u prilog pomirenja i želje da se odaje pošta desetinama hiljada nedužno stradalih u Srbiji.