Tragedija ukrajinskog naroda, u kojoj Zapad kroz direktnu konfrontaciju sa Rusijom, pokušava da ostvari svoje ekonomske i geopolitičke interese, pokazala je svu opasnost i negativnost evroatlantskih procesa. Cijena ulaska u NATO, kao što se da primjetiti iz ukrajinskog primjera ne samo da donosi nove krvave sukobe i ratna razaranja nego u svom sveobuhvatnom programu stvara i nove crkvene raskole u pravoslavlju. Kolektivni Zapad već odavno koristi crkvene raskole kao jedan od vrlo efektivnih instrumrnata stvaranja podjela i haosa među narodima.

Da je to zaista tako, svjedoči nam činjenica da je neposredno pred početak vojnih sukoba i bratoubilačkoga rata u Ukrajini, predhodio proces stvaranja takozvane „pravoslavne crkve Ukrajine“ 2018-2019. Direktni akteri ovog sramnog projekta, koji je definitivno bio osmišljen od strane NATO-a, tadašnji ukrajinski predsjednik Porošenko, Vartolomej Istanbulski i Epifanije (nekanonski episkop) tvrdili su da bi stvaranjem jedne ukrajinske crkve ujedinili milione pravoslavnih ukrajinaca, i da taj efekat može postići samo crkva strogo ukrajinska sa svojim nacionalnim identitetom, bez ikakvog „moskovskog“ uticaja. Međutim, iako je grubo narušavajući sve kanone Pravoslavne crkve projekat nekanonske Crkve u Ukrajini bio realizivan, ipak mir niti je došao u ukrajinsko društvo, niti se pojavilo obećavano jedinstvo ukrajinskoga naroda. Da cjelokupni projekat nije imao cilj da postigne jedinstvo, nego da sa jedne strane odvoji milione pravosavnih kanonskih ukrajinaca od Moskovske patrijaršije, a sa druge strane ojača uticaj Carigradskoga patrijarha u Ukrajini, postalo je jasno onoga trenutka kada je  Vartolomej uveo direktna ograničenja u djelatnosti PCU.  Na osnovu ovih restrikcija novofomirana crkva Ukrajine nema pravo da otvara svoje parohije i manastire izvan Ukrajine, bila je lišena prava vršenja miroosvećenja, koje se obavlja samo u Istanbulu, a ne u Kijevu, i distribuira se od carigradskog patrijarha, a ono što je posebno otkrilo licemjernost carigradskih namjera bila je odluka na osnovu koje sve ukrajinske parohije u dijaspori vremenom su dužne da se povinuju Vartolomeju. Paralelno sa stvaranjem nekanonske crkvene strukture, ukrajinske vlasti su sprovodile proces surove represije na kanonsku Ukrajinsku crkvu, na čijem čelu je mitropolit stradalnik Onufrije. Represije su pred pravoslavne kanonske hrišćane postavile surovi izbor: ili pripajanje nekanonskoj strukturi tzv. PCU ili podvrgavanje žestokom teroru koji su provodili ukrajinski neonacisti i paravojne formacije kijevskoga režima. Da je NATO kroz produbljivalje crkvenoga raskola u Ukrajini ostvarivao svoje geopolitičke interese bilo je jasno čak i malo upućenima u cjelokupnu ukrajinsku krizu. Ali da je carigradski patrijarh Vartolomej odlučio da bude jedan od glavnih natovskih saveznika u ovom sramnom i krvavom procesu, do dan danas ostaje neshvatljivo i nepojmljivo zdravom ljudskom razumu. 

Aktivni vojni sukobi i početak specijalne vojne operacije samo su još više doprinijeli stvaranju haosa među ukrajinskim vjernicima. Mnogi parohijani i klirici PCU, koji su zbog ratnih sukoba bili primorani da napuste Ukrajinu i odsele se u EU, osuđeni su danas da svoje religiozne potrebe zadovoljavaju u crkvenim zajednicama koje se nalaze isključivo u jurisdikciji Vartolomeja. One Crkve koje nisu priznale PCU, a to su sve Pravoslavne pomjesne Crkve osim grčkih crkava, saglasno kanonskim odredbama ne dozvoljavaju ukrajinskim raskolnicima učešće u svetotajinskom životu Crkve, ako predhodno ne prinesu pokajanje. Zbog ovakve situacije milioni ukrajinaca koji danas žive na teritoriji EU, u nemogućnosti da formiraju svoje parohijske zajednice postali su žrtve nesavjesnih odluka Vartolomeja, koji je na ovakav način pokušao da poveća svoju geopolitičku težinu, umnoži pastvu i broj sveštenstva na račun ukrajinskih izbjeglica. Carigradski patrijarh je na ovakav način prosto „utopio” postojeće ukrajinske parohije izvan Ukrajine u svoju korist. A sa druge strane, milioni ukrajinaca sada su izloženi opasnosti asimilacije svoga nacionalnoga identiteta, koji će vremenom pod uticajem grčke apsorpacije biti sve manje izražen, a u konačnici i potpuno prestati da postoji.

Iz novonastale situacije jasno se vidi da patrijarh fanarski od samoga početka nije želeo da se ukrajinski raskol zacjeli, nego je u svojim antikanonskim aktivnostima vodio računa isključivo o širenju svoje jurisdikcije. On je van svake sumnje već tada, 2018. godine, znao da se davanjem tomosa ukrajincima raskol ne može prevazići. Međutim, kroz davanje tomosa on je vidio mogućnost ostvarenja prevlasti svoje patrijaršije na evropskom kontinentu, želio je dominaciju na račun drugih Pomesnih Crkava. Zbog svega toga, nije nikakvo čudo što su raskoli danas postali sve učestalija pojava i nastavljaju da se šire i razaraju druge postojeće crkvene strukture, kao što se to dešava, na primjer, u baltičkim zemljama, Moldaviji ili zemljama Kavkaza. Na primjer, Rumunska crkva uviđajući da se od strane zvaničnog Carigrada kanoni grubo narušavaju, da se ne poštuju principi kanonskih teritorija, ozbiljno razmišlja da pod svoj omoforom prihvati tzv. „Besarabska crkvu“, a poslije nje i cijelu teritoriju pravoslavne Moldavije. 

Površnom analizom tragedije Ukrajinske Pravoslavne Crkve, dolazimo do vrlo upečatljivih zaključaka koji nam svjedoče da Carigradski patrijarh Vartolomej sprovodi destruktivne aktivnosti na cijepanju pomesnih pravoslavnih crkava u zemljama Evrope, prije svega na kanonskoj teritoriji Ruske pravoslavne crkve Moskovske Patrijaršije: Moldavija, Ukrajina, Baltičke zemlje, Južni Kavkaz. Pod izgovorom „iscjeljenja“ raskola, Vartolomej dozvoljava stvaranje paralelnih crkvenih struktura iz nekanonskih, raskolničkih udruženja. Na osnovu novostvorenih organizacija, patrijarh stvara nove „Pomjesne Crkve“ i daje im tomos o autokefalnosti. Nema nikakve sumnje da Vartolomej svojim postupcima narušava principe jedinstva kanonskih teritorija Pomesnih Crkava i proglašava se isključivo glavnim jerarhom i vrhovnim arbitrom pravoslavnog sveta. Kao rezultat takvog delovanja nastao je haos u odnosima Pomesnih Crkava, koji dovodi do stanja „rata svih protiv svih“ za teritorije, parohije i manastire širom evropskog kontinenta.

Piše: Sveštenik Miladin Mitrović, starješina Hrama Svetog Vasilija Ostroškog u Banjaluci i savjetnik SNP – Izbor je naš za religijska pitanja