Spomen-obilježje stradaloj djeci Srpskog Sarajeva ili Spomen-obilježje ubijenoj djeci Srpskog Sarajeva u vrijeme odbrambeno-otadžbinskog rata 1992–1995.

Na RTRS, u emisiji Panorama Istočnog Sarajeva, (subota, 15. septembra 2018. godine) Aleksandar Crkvenjaš, pod temom kultura sjećanja,  podsjeća da je Otkriveno Spomen-obilježje za 120 ubijene djece Srpskog Sarajeva, (četvrtak, 13. septembar 2018. godine).

Njima u čast, s dubokim pijetetom, u dvorištu osnovne škole „Sveti Sava“ u Istočnom Novom Sarajevu, otkriveno je Spomen-obilježje, simbol prekinutog djetinjstva i opomena budućim pokoljenja, na osnovu inicijative  Školskog odbora koji je u saradnji sa Udruženjem poginulih i zarobljenih boraca i nestalih civila Istočno Sarajevo, na čijem je čelu direktor osnovne škole „Sveti Sava“ iz Istočnog Novog Sarajeva.

Izgled spomen-obilježje je ideja pjesnika Gorana Vračara, a realizovano je u radionici akademskog umjetnika, slikara i vajara Borka Močevića. Na spomen-obilježju su uklesani  stihovi poeme „Sumrak“, Gorana Vračara.

Najmanje 465 mališana , na području ratne Republike Srpske, smrtno je stradalo u minulom odbrambeno-otadžbinskom ratu, i od toga 120 je iz Srpskog Sarajeva. Podaci Repubičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i nestalih civila.

Novinari (Aleksandar Crkvenjaš, Dragana Knežević), roditelji (Rada Cvijetić, Milena Vitković) i političari (Milorad Dodik, Danijela Lale Mrda) u ovom telvizijskom prilogu  koristili su sljedeće riječi, sintagme: „ubijene djece“, „smrtno je stradalo“, „ubijene djece“, „među najmlađe stradalim…koji je ubijen sa svojim roditeljima“, „sjećanje na najmlađe stradele“, „stradale djece Srpskog Sarajeva“, „ubijali“, „stradale sarajevske djece“, „ubijenoj djeci“ „ubijenu u proteklom ratu“.

Direktor Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i nestalih lica, Milorad Kojić daje informaciju da je „465 je najmanje djece ubijeno u proteklom odbrambeno-otadžbinskom ratu.“ Posebno bih podvukao dio ove izjave: ubijeno!

Prvi komentari na društvenim mrežama koji su vezani za ovaj događaj su, naravno, bili negiranje postojanja Srpskog Sarajeva,  postojanja zločina nad srpskom djecom, imenovanja rata u Bosni i Hercegovini 1992-1995. godine, kao odbrambeno-otadžbinskog. Drugi optužuju organizatore izgradnje spomen-obilježja da su počinili novi mirnodopski zločin, a to je djeljenje ubijene djece po narodnosti i teritoriji, i da ne treba podizati takav spomenik jer već postoji spomen-obilježje ubijenoj djeci Sarajeva, a nekima je sve to sakupljanje predizbornih političkih poena.

Djeca su u odbrambeno-otadžbinskom ratu 1992–1995. godine, na teritoriji tadašnjeg Srpskog Sarajeva, gdje je večina živjela i prije rata, nisu oni agresori na sebe, na svoj zavičaj,  stradala u svom dvorištu, na svom kućnom pragu, na svom balkonu, na igralištu ispred svoje zgrade, gdje su i rođeni, na razne načine: ubijeni snajperom, pogođeni granatom, strijeljani zajedno sa roditeljima, a neke djevojčice su silovane i likvidirane.

Podržavam stav Danijele Mrde koja je izjavila da „naše (srpske) istine su često ostale nedovoljno pričane  i nema opravdanja što  gotovo 23 godine nismo dovoljno pričali o našoj djeci.“

Ovo je prilika da se obratim Srbima koji ovu priču o ubijenoj djeci i podizanju spomen-obilježja opisuju kao sakupljanje predizbornih poena od strane jedne političke opcije, i da kažem da ne mogu podržati njihov stav.Tačno je da je inicijativu pokrenula jedna politička opcija, ali su je podržale i druge političke opcije, njihovi predstavnici, koji su učestvovali u pripremnim radnjama i prisustvovali su ovom veličanstvenom i humanom događaju, što se moglo vidjeti na otvaranju i osvještenju ovog spomen obilježja.

Slažem se sa Danijelom Mrda da predstavnici i institucije  srpskog naroda u protekle 23 godine,  i njihove institucije nisu dovoljno, pravovremeno i argumentovano javno govorili o ubijenoj srpskoj djeci. Zbog takvog ponašanja političke partije, političari, intelektualci, novinari, vjerski službenici i rukovodstva nevladinih organizacija treba da dobiju negativne ljudske i političke predizborne i postizborne poene. To isto zaslužuju i zakonodavne i izvršne institucije, i druge institucije Republike Srpske. Nije dobro,  i ne može  biti podjela oko osvjetljavanja, zastupanja i borbe za nacionalne srpske interese!

Prije  23 godine državne institucije, nevladine organizacije i novinari su u Sarajevu objavili podatak da je u toku rata 1992-1995. u opkoljenom Sarajevu ubijeno 1.602 djece. Oni su procjenu o ubijenoj djeci pretvorili u konačnu istinu, iako su 2010. godine na postamentima spomen-obilježja u Velikom Parku uklesali imena za 521 ubijeno dijete. Istraživači Mirsada Tokače i Smaila Čakića su objavili na osnovu istraživanja podatke o 545, odnosno 610 ubijene djece opkoljnog Sarajeva. S tim da kod Tokače imate podatke i o djeci poginulih maloljetnih boraca. U njegovoj Bosanskoj knjizi mrtvih ima dosta imena djece koje su stradala na teritoriji Srpskog Sarajeva, i koja će biti uklesana na ovo spomen-obilježje u Istočnom Novom Sarajevu.

Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik, je u svom emotivnom govoru naglasio: „da su srpske žrtve, uključujući i djecu,  miniminizirane i da za njih nema pravde“  i pitao se „zašto na današnjem događaju nema nijednog predstavnika diplomatskog kora“ i dodao ocjenu „da oni očigledno nemaju empatiju prema stradanju srpske djece.“

Već 23 godine predstavnici diplomatskog kora, predstavnici međunarodnih organizacija, novinari i intelektualci govore, pišu i odaju počast, pokazuju pijetet ubijenoj djeci opkoljenog Sarajeva, i prenose širom svijeta hiljadama puta laž o 1.602 ubijene djece opkoljenog Sarajeva.

Na moju veliku žalost u tome minimiziranju i omalovažavanju zločina nad spskom djecom 23. godine učestvuju i nevladine organizacije iz Srbije, intelektualci i političari, novinari. Nije im palo na pamet, nemaju projekat, jer se drže drugih projekata, da govore o ubijenoj djeci na teritoriji Srpskog Sarajeva. Oni su putem Beogradskog kruga, u Beograd  sa Skupštine Srpskog građanskog vijeća, krajem 1995. godine, ponijeli informaciju o 1.602 ubijene djece u opkoljenom Sarajevu, 1992–1995. Gordana Suša je to objavila u jednoj televizijskoj emisiji. I tu informaciju ponavljaju desetinama puta svake godine svi novosrbijanci.

Pitam se zašto na otvaranju i osvještavanju ovog spomem-obilježja nisu prisustvovali predstavnici zakonodavne i izvršne vlasti Grada i Kantona Sarajevo. Zašto nisu prisustvovali predstavnici udruženja Porodica ubijene djece opkoljenog Sarajeva, i drugih organizacija koje se zalažu za univerzalna ljudska prava.

Znam da su i jedni i drugi svjesni svog diskriminatorskog odnosa prema djeci koja su ubijena u ratu, jer su dozvolili da se, iako je bilo i ideja da se 2009. godine u Sarajevu podigne jedinstveni spomenik ubijenoj djeci Sarajeva, odlučili da se podigne Spomen-obilježje ubijenoj djeci opkoljenog Sarajeva 1992 – 1995.

I zato niko nema argumente da danas optužuje Srpsko Sarajevo da vrši diskriminaciju ubijene djece, da ih dijeli po narodnosti ili teritoriji. Jasno je da su to učinili oni koji su donijeli odluku da to urade u Sarajevu 2009. godine, podižući Spomen-obilježje djeci opkoljenog Sarajeva 1992 – 1995.

Grad Srpsko Sarajevo, je konstituisan 1992. godine na Palama, uz prisustvo Predsjednika skupština i izvršnih odbora srpskih opština Hadžići, Ilidža, Vogošća, Rajlovac, Ilijaš, Pale, Centra, Stari Grad i Novo Sarajevo.

Grad Srpsko Sarajevo se sastojao od sljedećih gradskih i prigradskih opština. Gradske: Srpsko Novo Sarajevo, Srpski Stari Gradm Srpski Centar, Srpska Ilidža, Srpska Vogošća i Rajlovac. Prigradske opštine bile su: Pale, Sokolac, Trnovo, Ilijaš i Hadžići.

Grad Srpsko Sarajevo je u ratu je zauzimaju mnogo veću teritoriju predratnog Grada Sarajeva, jer su neki dijelovi tog grada Dejtonskim sporzumom dodjeljeni, integrisani u Grad Sarajevo, Kanton Sarajevo.

Na toj teritoriji su ubijana na razne načine djeca večinom srpske narodnosti a i djeca nesrpske narodnosti.

Naziv Srpsko Sarajevo je odlukom Ustavog suda iz 2004. godine, proglašen neustavnim i diskriminatorskim prema Bošnjacima , Hrvatima i ostalim građanima koji nisu srpske nacionalnosti, pa je gradu odlukom Narodne skupštine Republike Srpske promjenjeno ime u Istočno Sarajevo.

U Istočno Sarajevo spadaju dijelovi predratnog Grada Sarajeva, odnosno njenih sastavnih dijelova predratnih opština Novo Sarajevo, Ilidža, Novi Grad, Stari Grad, od čijih dijelova su formirane nove opštine- Istočno Novo Sarajevo, Istočna Ilidža i Istočni Stari Grad, koji zajedno sa dijelovima (većinom) opština Pale i Trnovo, i cijelom teritorijom opštine Sokolac danas čine grad Istočno Sarajevo.

Pažljiv čitalac će primijetiti da se nigdje ne pojavljuje, u mojim komentarima, koji je naziv ovog spomen-obilježja koje je podignuto i osvještano u Istočnom Novom Sarajevu. Nisu to rekli ni novinari u ovom prilogu, i zato sam citirao i dao na uvid izjave novinara, političara i roditelja o sudbini djece u ratu 1992-1995. u Srpskom Sarajevu, kako su ih oni imenovali (stradala, ubijena) u okviru ovog televizijskog priloga.

Na spomen-obilježju na njegovoj stražnjoj strani piše “STRADALOJ DJECI SRPSKOG SARAJEVA”

Prijatelji koji nemaju dovoljno informacija o ovom spomen-obilježju pitaju me od čega su i kad su stradala ta djeca Srpskog Sarajeva. Pitaju me jesu li djeca stradala u zemljotresu, epidemiji, požaru, poplavi, automobilskoj, avionskoj, željezničkoj ili brodskoj nesreći ili nekoj terorističkoj akciji.

Razmišljao sam i rekao sam im da je pojam stradanja pojam koji ima više značenja. Složili su se sa mnom da se taj pojam  upotrebljava kad treba da se obilježi, kaže, izjavi da su neki ljudi izgubili život,  u zemljotresu , epidemiji,  požaru, poplavi, automobilskoj, avionskoj, željezničkoj ili brodskoj nesreći ili nekoj terorističkoj akciji.

Kad se govori o ratu, govori se o stradalima u ratu, o žrtvama rata. I one se djele na poginule, na ubijene i nestale. Poginuli su vojnici, i oni nisu predmet ratnih zločina, dok su ubistva zarobljenih vojnika, civila a posebno djece ratni zločin. I zato imamo primjere podignutih spomenika stradalima u ratu, Čemerno i Ledići, spomenik poginuim borcima Mali Zejtilnik. Na području Istočnog Novog Sarajeva priprema se podizanje Spomen-obilježja stradalim Srbima u odbrambeno otadžbinskom ratu Srpskog Sarajeva, i tu će biti uklesana imana svih žrtava rata.

Većina razgovora o nazivu ovog spomen-obilježja u kojima sam učestvovao ovih dana, završava se konstatacijom da naziv ovog spomen-obilježja  ne odgovara sadržaju koji se obilježava, a to su ubistva nevine djece tokom rata  na teritoriji Srpskog Sarajeva od strane pojedinaca, grupa, pripadnika policije i vojnika Armije BiH.

Ovo spomen-obilježje je posvećeno ubijenoj djeci Srpskog Sarajeva iz vremena odbrambeno-otadžbinskog rata 1992-1995.

Nadam se da sam iznio dovoljno argumenata, koji mi daju pravo da Organizacionom odboru za izgradnju spomen-obilježja i Monografije o ubijenoj djeci Srpskog Sarajeva javno predložim:

• da se monografija nazove MONOGRAFIJA O UBIJENOJ DJECI SRPSKOG SARAJEVA U VRIJEME ODBRAMBENO-OTADžBINSKOG RATA 1992 – 1995.
• da se spomen-obilježje  naziva SPOMEN-OBILjEŽJE UBIJENOJ DJECI SRPSKOG SARAJEVA U VRIJEME ODBRAMBENO-OTADžBINSKOG RATA 1992 – 1995.

Ovo je moj od srca, duše i uma mali doprinos kulturi sjećanja, kao čovjeka i Srbina. Nadam se da će me svi koje sam ovdje pomenuo dobronamjerno čitati i razumjeti, i da se neće na mene naljutiti,  da neće odbaciti bez razmišljanja ove moje prijedloge.

Autor: Dušan Šehovac