Hrana u Republici Srpskoj za godinu dana poskupjela je 20 odsto, a istovremeno u Evropskoj uniji, prema podacima Eurostata, rast cijena hrane iznosio je svega 8,9 odsto, pokazuju podaci Republičkog zavoda za statistiku.

Stručnjaci objašnjavaju da cijene hrane u Srpskoj rastu jer je zavisna od uvoza te da je činjenica da domaći proizvođači praktično i ne osjete rast cijena hrane jer kajmak pokupe uglavnom trgovci.

- Radi se o proizvodima koji imaju veliki udio u prevozu. Po robu i hranu se ide hiljadu kilometara daleko i to je jedno od objašnjenja zbog čega cijene hrane kod nas rastu daleko više nego u Evropskoj uniji - rekao je Željko Vaško, profesor Poljoprivrednog fakulteta u Banjaluci na katedrama za ruralni razvoj i ekonomiku poljoprivrede.

On ističe da je jedan od razloga što je vlastita proizvodnja hrane u Republici Srpskoj niža, zbog čega je prinuđena da je uvozi i to u situaciji kada su cijene najviše, ali i to što trgovina u ovom trenutku ostvaruje ekstraprofit i diže cijene zbog psihološkog momenta potrošača koji gomilaju zalihe.

Kada je riječ o Evropskoj uniji, u prosjeku cijene hrane na nivou svih članica porasle su 8,9 odsto, međutim zavisno od zemlje do zemlje evidentna su drastična odstupanja. Recimo, cijena hrane u Francuskoj porasla je svega četiri odsto, dok je u Bugarskoj taj rast iznosio čak 21 odsto.

- Kod većine proizvoda Evropa je neto izvoznik a ne uvoznik. Oni imaju i veće zalihe i kod njih se to koristi da se premoste nestabilnost i rast cijena na tržištu. Mi nemamo te zalihe i trenutno jedemo hranu po najvećoj cijeni i po cijeni koja je trenuta. I u Evropi su poskupjeli proizvodi koji su deficitarni. I kod njih su skuplji hljeb i piletina recimo, jer u proizvodnoj cijeni piletine energija učestvuje sa 30 odsto, a znamo koliki je kod njih bio rast cijena energenata od gasa, električne energije itd - istakao je Vaško.

Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, u aprilu 2022. godine u odnosu na mart iste godine cijene hrane i bezalkoholnih pića veće su za 5,7 odsto, dok su cijene u ostalim kategorijama, osim transporta, uglavnom mirovale ili su rasle ispod jedan odsto.

Nemanja Vasić, potpredsjednik Spoljnotrgovinske komore BiH i vlasnik Mesne industrije “Trivas”, kaže da je Srpska zavisna od sirovina iz EU te kada se na te cijene sirovina dodaju transportni troškovi, ali i uzme u obzir mešetaranje trgovaca, dođemo do tog rasta.

- Mešetari se mnogo. Znam mnoge firme koje su imale probleme, sve su riješile, i kredite i sve, što znači da su imali enormne zarade i ekstraprofit. Ima i bezrazložnog dizanja cijena. Nas trgovci drže u kandžama i nemamo izbora, ako hoćemo da radimo moramo prihvatiti te niske cijene, a onda oni određuju uslove. Nijedan trgovac još nije skinuo maržu ili benefite koje uzimaju za pozicioniranje robe. Veletrgovci su uglavnom ti koji doprinose problemima koje imamo i mi koji imamo proizvodnju ne osjećamo ništa osim problema - rekao je Vasić.

Na pitanje da li bi država ili inspekcijski organi mogli tome stati ukraj, Vasić kaže da ima pokušaja kroz ograničenje marže, ali da smo mi svjetski prvaci u tome kako prevariti državu, navodeći primjer da trgovci naprave tri ili četiri firme i svaka jedna drugoj proda za taj dozvoljeni procenat pa se onda to “nazida”.