Kardiovaskularne bolesti danas su prvi razlog oboljevanja i umiranja u svijetu, a BiH u tome nije izuzetak, kaže u intervjuu za portal Katera doktor interne medicine Milan Gluhović iz Pala.

Gluhović navodi da je u većini slučajeva najveći uzročnik kardiovaskularnih problema  kod ljudi to što ne vode dovoljno računa o svom zdravlju, uglavnom se nezdravo hrane, puše i izloženi su jakom stresu.

On je u ovom intervjuu govorio i o tome zbog čega je upisao specijalističke studije za internu medicinu, pregledima i pacijentima koji dolaze kod njega, kao i o sve većem problemu odlaska mladog medicinskog kadra iz BiH, te brizi o najosjetljivijim grupama, djeci, starima i osobama sa invaliditetom.

Zbog čega ste izabrali specijalističke studije za internu medicinu?

Kada je u tadašnjem Kliničkom centru Istočno Sarajevo raspisan konkurs iz interne medicine, razmišljao sam na taj način kako ću u tako širokoj grani sigurno pronaći disciplinu koja će mi biti interesantna. Prvi mentor na specijalizaciji bila je doc.dr Vesna Loza, zbog koje sam zavolio medicinu, a posebno kardiologiju. Zaista, istina je kada kažu da, ako radiš posao koji voliš, ne radiš nijedan dan svog života.

Šta zapravo obuhvata interna medicina i kojim pacijentima je potreban pregled interniste?

Interna medicina je veoma široka oblast medicine i specijalizanti tokom specijalizacije dobijaju znanje iz opšte propedevtike (razgovor sa pacijentom, uzimanje anamneze, fizikalni pregled pacijenta), kardiologije, endokrinologije, gastroenterologije, hematologije, reumatologije, imunologije, infektivnih bolesti i drugo. Pacijenti koji se javljaju na pregled interniste su obično pacijenti sa različitim simptomima i znacima poput gušenja, bola u grudima, oticanja nogu, povišenog šećera u krvi, povišenim masnoćama u krvi, povišenog krvnog pritiska, gojaznosti, amnormalnim EKG-om i drugim znacima. Pacijente sa ovim simptomima i znakovima ili od ranije poznatim hroničnim internističkim bolestima, obično internisti upućuju ljekari porodične medicine ili ljekari koji rade u urgentnim službama.

Koliko su pacijenti, koji dolaze kod Vas, odgovorni prema svom zdravlju i koliko redovno dolaze na kontrole?

Nažalost, pacijenti dolaze na preglede samo kad imaju određene tegobe, jer kultura preventivnih pregleda nije tako razvijena u našoj zemlji. Može se reći da je posljednjih godina napravljen napredak kada je u pitanju odziv ženske populacije na ultrazvučne preglede dojke, mamografiju i na PAPA test, što me veoma raduje. Test na okultno krvarenje, koji bi trebao da se radi u dobi između 50. i 70. godine starosti, kao skirnig test za karcinom debelog crijeva se veoma rijetko radi, kao i preventivna kolonoskopija, koja se preporučuje osobama od 45. godine života. Veliki značaj imaju godišnji sistematski pregledi i svaka firma dužna je da ih organizuje za svoje radnike.

Koliko je važna saradnja između ljekara i pacijenta?

Iskreno i duboko vjerujem u značaj dobrog odnosa između ljekara i pacijenta. Pregled treba da traje barem pola sata, baš iz razloga da bi se ostavilo dovoljno vremena da se ova veza uspostavi. Pacijent ne treba da bude pod stresom kada ide kod svog ljekara i treba da ima osjećaj da sa njim može o svemu da razgovara. Ako pacijent prema ljekaru izgradi osjećaj povjerenja, efekti terapije mogu da budu značajno bolji. Ovo sam se uvjerio kroz lični primjer, a to potvrđuju i mnogobrojne studije rađene na ovu temu.

Šta obuhvataju ultrazvučni pregledi i kojim pacijentima su oni neophodni?

Ultrazvučni pregled predstavlja oblik neinvazivne dijagnostike, vrstu dijagnostičkog pregleda tokom kojeg pacijent nije izložen bilo kakvom riziku, a za koji se koriste zvučni talasi visoke frekvence, nečujni za ljudsko uho, a kojima se na veoma realan način na ekranu u dvodimenzionalnom, trodimenzionalnom i nekada u četvorodimenzionalnom prikazu prikazu prikazuju ispitivane strukture, obično unutrašnji organi, promjene ispod kože i slične strukture. Osim same strukture organa, pomoću procjene vaskularizacije samog organa ili protoka krvi kroz organ „doplerskom tehnikom“ ili procjene pomjeranja tkiva organa može se analizirati i funkcija samog organa, što je veoma bitno kada radimo ultrazvuk srca.

Ultrazvučna dijagnostika je obično prvi izbor svih ljekara kada radimo ispitivanje pacijenta sa nizom različitih simptoma, poput bola u grudima (ultrazvuk srca), bola u stomaku (ultrazvuk abdomena), uvećanje štitne žlijezde (ultrazvuk štitne žlijezde), vrtoglavica, otok nogu ili bol u nogama i drugo. Takođe, s obzirom da se ultrazvučna dijagnostika kod jednog pacijenta može raditi neograničen broj puta, koristi se i za praćenje napredovanja određenih promjena ili praćenje efekata date terapije.

Danas su sve češća oboljenja srca i krvnih sudova, šta obično govorite svojim pacijentima, ali i zdravim ljudima o rizicima i prevenciji ove bolesti?

Kardiovaskularne bolesti su danas prvi razlog oboljevanja i umiranja u svijetu, a BiH u tome nije izuzetak. Tome najviše doprinosi današnji, u mnogome nezdrav način život, gdje se ljudi nedovoljno kreću, često imaju problem sa viškom kilograma, jednu masnu i prženu hranu, unose obilne obroke sa puno kalorija, nemaju fizičke aktivnosti, puše ili su izloženi pasivnom pušenju, te su veoma često pod intezivnim hroničnim stresom. Najbitniji kardiovaskularni faktori rizika su hipertenzija – povišen arterijski krvni pritisak, povišene masnoće u krvi i pušenju, koji ujedno predstavljaju i promjenljive faktore rizika, što znači da na njihovu korekciju možemo aktivno uticati, bilo promjenom našeg stila života, bilo adekvatnom terapijom, koju će nam ljekar propisati. 

Genetika sa 20 odsto utiče na to da li ćemo dobiti infarkt ili moždani udar. Na ostalih 80 odsto utiče naš stil života, tako da svoje pacijente uvijek savjetujem da se što češće bave umjerenim fizičkim aktivnostima, da jedu umjereno, mediteranski tip ishrane, a na pušače tokom svakog pregleda utičem da prestanu sa pušenjem, te im ponudim odgovarajuće metode koje im u tome mogu pomoći. Pacijentima sa hipertenzijom i povišenim masnoćama u krvi zakazujem redovne kontrole dok ne postignemo optimalan terapijski odgovor.

Gastroskopski pregled nije nimalo prijatan, ali kojim pacijentima je on ipak nezaobilazan metod pregleda?

Tačno, ali je obavezan kada tegobe tipa gorušice, epigastričnog bola, anemije ne prolaze na standardnu terapiju tokom nekoliko sedmica  ili kada se pojave alarmantni simptomi poput povraćanja krvavog sadržaja, krvi u stolici, otežanog ili bolnog gutanja, naglog gubitka tjelesne mase u kratkom vremenskom periodu. Treba napomenuti da se gastroskopija, kao i kolonoskopija mogu uraditi u analgosedaciji, što značajno smanjuje diskomfort tokom samog pregleda. 

Kako se izvodi pregled gastroskopije i koji su osnovne metode za to izvođenje?

Kako bi se uradila ezofago-gastro-duodenoskopija potrebno je da pacijent ne unosi hranu šest do osam sati. Pacijent obično jedan ili dva dana prije pregleda bude upoznat sa prirodom samog pregleda, rizicima koje on unosi, te potpisuje formular kojim daje pristanak da se pregled uradi. Pregled se radi dok je pacijent na lijevom ili desnom boku.

Prije samog pregleda dobije lokalni anestetik u predjelu grla, kako bi se smanjio nadražaj za povraćanje tokom plasiranja endoskopa. Ljekar stavlja u usta pacijenta malu protezu, koja onemogućava da pacijent povrijedi zube ili jezik tokom pregleda. Ljekar endoskopom prolazi kroz grlo, jednjak, želudac do u duodenum. Sa samim endoskopom je moguće evaluirati sluznicu ovih organa, eventualne promjene ili oštećenja zida ovih organa, zaustaviti eventualna krvarenja, te uzeti biopsiju sa sumnjivih promjena. Tkivo uzeto biopsijom se potom šalje na patohistološki pregled radi detaljne evaluacije. Nakon pregleda, pacijent se obično odmara u posebnoj sobi deset do petnaest minuta, pa i do sat vremena ako je tokom pregleda rađena analgosedacija.

Problem odlaska stanovništva je dio svih sfera društva, pa tako i medicine. Kakvo je Vaše mišljenje i kakvo je stanje u medicini danas?

Na ovo pitanje nije lako dati jednostavan odgovor. Otvaranje novih tržišta rada u našoj blizini, koja nude mnogo povoljnije uslove za rad, napredovanje, te poslove koji su značajno bolje plaćeni nego kod nas, dovodi do migracije radne snage. Toga je uvijek bilo i biće, a ono što je u takvim okolnostima potrebno jeste da naša država i entitet prepoznaju glavne razloge zbog kojih medicinari odlaze, da sistematski i planski aktivno pristupi rješavanju tih problema. Rekao bih da su najveći problemi sa kojima se medicinski radnici susreću u zdravstvu Republike Srpske neplaćeni doprinosi, nemogućnost profesionalnog napredovanja, zastoj u rastu plata, koji ne prati rast prosječne potrošačke korpe. 

Školovanje jednog ljekara traje veoma dugo, veoma je skupo, posao je veoma izazovan i stresan, posebno kada se uzme u obzir rad noću tokom dežurstva, te specifičnosti naše države u kojoj, u poslijeratnom periodu postoji veliki broj socijalnih i zdravstvenih kategorija stanovništva, koje zahtijevaju posebnu brigu i pažnju. U takvim okolnostima odnos prema medicinskom osoblju mora biti partnerski, oslobođen bilo kakvih uslova, mora se pronaći visok stepen komunikacije i solidarnosti između ministarstva i menadžmenta ustanova sa jedne i radnika sa druge strane, kao i između samih radnika različitih nivoa zdravstvene zaštite.

Moramo unaprijediti brigu o najosjetljivijim grupama, djeci i starima i osobama sa invaliditetom, jer je briga o ovim kategorijama odraz kulture, razvijenosti i samosvjesnosti jednog naroda. U slučaju da se zakasni sa prijekopotrebnim reformama, predviđam da će doći do promjene cjelokupnog modela zdravstvene zaštite, gdje će privatni medicinski sektor, zajedno sa sektorom privatnog zdravstvenog osiguranja potpuno nadvladati javni sektor. Da li će to biti dobro ili loše pokazaće vrijeme, ali je činjenica da bi u takvom novom modelu zdravstvenog osiguranja solidarnost i jednakost u pružanju zdravstvene zaštite za sve stanovnike bila mnogo manje izražena.

Doktor Milan Gluhović  je trenutno zaposlen u Poliklinici „Srce Sarajeva“ u kabinetu za kardiologiju, internu medicinu i ultrasonografiju. Školovao se na Medicinskom fakultetu u Novom Sadu, Beogradu, Foči, te Kliničkom centru Srbije, Kliničkom centru Zemun, Univerzitetskoj bolnici Koševo u Sarajevu i Foči, Univerzitetskoj bolnici u Plzenu, te Opštoj bolnici grada Beča u Austriji.

Doktor Gluhović je dugo godina bio u uređivačkom odboru Komore doktora medicine Republike Srpske, preveo je nekoliko smjernica Evropskog udruženja za Kardiologiju na srpski jezik, učestvovao u organizaciji nekoliko većih kongresa iz oblasti kardiologije i ultrazvuka, a proteklih nekoliko godina je održao veći broj predavanja organizovanih od strane stručnih udruženja i medicinskih ustanova, te je autor nekoliko stručnih radova. 

Radio je u Urgentnom centru Vojvodine, Službi hitne medicinske pomoći grada Novog Sada, Domu zdravlja Pale, Kliničkom centru Istočno Sarajevo i danas u Poliklinici „Srce Sarajeva“ u Sarajevu. 

Razgovarao: Miljan Rašević