Ova kratka priča o slavnim Česima, 105 godina od oslobođenja Sarajeva, posvećena je dvojici velikih ljudi, jednoj hrabroj ženi i jednoj ogromnoj ljubavi.

Inženjer Jozef Doleček, bio je oficir austrougarske vojske raspoređen na vojnu službu u Sarajevo. Ovaj Čeh, široke slovenske duše, razlikovao se od ostalih vojnika po odnosu prema domaćem stanovništvu. Pogotovo prema Srbima.

U jesen 1914. godine, nakon pobjeda na Ceru i Kolubari, srpska i crnogorska vojska krenule su u silovitu kontraofanzivu i stigle nadomak Sarajeva. Dolaček je raspoređen na izgradnji i utvrđivanju linija odbrane Sarajeva.

Jahao je svaki dan sa Šiljatog Brda, preko Drljevca pa na Glog, gdje je bila smještena austrougarska kasarna. Obilazio je liniju koja je bila okrenuta ka Romaniji odnosno istoku i Srbiji. Dalje se linija pružala preko Hreše i Buloga, ka Trebeviću...

Srpski napadi su odbijeni, a lokalno stanovništo se počelo navikavati na vojnike i oficire koji su bili smješteni u kasarni. Po svojoj uljudnosti i kulturi izdvajao se inženjer Jozef Doleček. Prolazeći jedan dan kroz selo Drljevac, zamolio je seljake pored kojih je prošao za malo vode.

Među njima je bila Milica, iz domaćinske kuće Tadića. Ona je dodala Jozefu vodu, pogledi su se sreli, a srca prepoznala. Oficir se uljudno zahvalio i odjahao dalje. No, misli su mu se uzburkale, te je odlučio da svaki sljedeći dan žedan projaše kroz Drljevac. Sretao je iz dana u dan Milicu i ljubav se rodila.

Ljubav austrougarskog oficira i inženjera i “paganke“, kako su pravoslavce nazivali vojnici, nije naišla na odobravanje kod ostalih oficira. Smatrali su da je ispod časti da jedan autrougarski oficir oženi „paganku“.

Nakon jedne žešće rasprave i uvrede koja je pala, Jozef izlazi na dvoboj sa mađarskim oficirom. Bio je hitriji i izašao je kao pobjednik u dvoboju, ali je tada donio odluku o napuštanju vojne službe.

Prije nego što je srpska vojska, 6. novembra 1918. godine, prešla preko rovova i utvrđenja na kojima je radio, Jozef je već bio srećno oženjen Milicom. Dok je Druga Armija predvođena vojvodom Stepom Stepanovićem marširala obalom Miljacke, koja će kasnije ponijeti ime slavnog srpskog vojskovođe, njih dvoje su srećno živjeli na njenom imanju na Drljevcu.

Ubrzo se preseljavaju u Beograd gdje Jozef , kao vrstan inženjer, ostavlja značajan trag. Dosta je značajnih objekata i mostova koji su zahvaljujući Drljevačkom zetu završavani u rekordnom roku. Jozef je umro 1933. godine, a on i Milica iza sebe su ostavili nasljednika sina Rajka.

Rajko Dolaček bio je svjetski poznat univerzitetski profesor, endokrinolog, koji je rođen u Pragu 1. juna 1925. godine i kršten u Pravoslavnoj crkvi. Studije medicine započeo je u Beogradu, a završio na Karlovom univerzitetu u Pragu.

Za vrijeme Drugog svjetskog rata, u okupiranom Beogradu, bio je ilegalac Ravnogorskog pokreta. U Čehoslovačkoj je imao svoje emisije na državnoj televiziji. Svoju ljudsku veličinu i ljubav prema srpskom narodu, pokazuje za vrijeme odbrambeno-otadžbinskog rata, demantujući laži koje su plasirali zapadnjaci o Srbima i karakteru rata.

Mnoštvo je snimaka, dokumentarnih filmova i knjiga koje svjedoče toj borbi. Nadljudski je pomagao svom narodu, a i svojim Tadićima i duhovno i materijalno. Umro je u Pragu u decembru 2017. godine, a iza sebe je ostavio sina Branka. 

Tužno bi bilo, kad su već ostali tragovi rovova i utvrđenja, da ne ostane trag o velikoj ljubavi Jozefa i Milice. Kao i spomen na njihovog sina.

Možda Dolačeci jedan dan dobiju i neku od ulica u našem gradu, a do tada ih se sjećajmo kroz stare fotografije i priče.

Autori: Aleksandar Kostović i Aleksandar Cincar