Sarajevo. Zima, decembar 1995. godine. 

Nepregledne kolone sarajevskih Srba napuštaju vjekovno ognjište, noseći sa sobom sve što ih je nekada vezalo za grad na obalama Miljacke. Sarajevo, dolino krvi i uspomena! Izdisalo je Sarajevo. Umiralo je jedno, a niko tada ne sluteći, rađalo se novo Sarajevo, Srpsko Sarajevo. Tu, u neposrednoj blizini onog velikog Sarajeva, gdje za Srbe mjesta nije bilo.

Na izdisaju 1995. godine, decembra mjeseca, tužna povorka Srpskog življa kretala se iz pravca Grbavice, Ilidže, Vogošće, Ilijaša, Hadžića. Nepregledna povorka kamiona, traktora, automobila kretala se u nepoznato, prema istoku, zauvijek okrenuvši leđa kućnom pragu. Sa sobom su ponijeli sve. Grobove nazor zatrpane nazor su ponovo otvarali. Sa sobom su nosili i svoje mrtve, ne želeći da im srodnici počivaju među tuđinima i strancima. I živi i mrtvi, svi su krenuli u put bez povratka! 

Većina stradalnika mir je potražila u Semberiji i Srbiji. No, bilo je i onih, dobar dio, koji su se zadržali na prvoj srpskoj stanici, u Lukavici i Palama, gdje su se već početkom 1992. godine, nastanili izbjegli Srbi prognani sa teritorije pod kontrolom Alijinih bojovnika. Krst na ramenima vojnika, tupo udaranje zvona iz stare baščaršijske crkve, kretala se najtužnija, poslednja, sarajevska litija na čelu sa protom Vojom Čarkićem, teškim korakom kretala se uz Vraca, ka slobodnoj Srpskoj teritoriji.

Nekadašnje Sarajevo, prije ratnih sukoba, činile su opštine Stari Grad, Centar, Novo Sarajevo, Novi Grad, Ilidža, Vogošća, Pale, Hadžići, Ilijaš i Trnovo. Iako je većina teritorije nekadašnjih sarajevskih opština pripadala, tokom rata, Republici Srpskoj, to nije zasmetalo svjetskim buntovnicima da arbitražnim markerom razdijeli i raskomada i onako razdijeljeno i raskomadano Sarajevo i njegovu teritoriju. 

Pale, jedna od opština koja čini današnji grad Istočno Sarajevo, ali je i jedan od nekadašnjih deset gradskih sarajevskih opština. Prema popisu stanovništva iz 1991. godine na teritoriji sarajevske opštine Pale živjelo je oko 16 000 stanovnika. S obzirom na geografsku konfiguraciju, opština Pale je slovila za tzv. prigradsku opštinu.

Za razliku od Pala koje su i prije rata bile opština sa svojim sjedištem, opštinskim i republičkim institucijama, planom razvoja i širenja, Lukavica, Dobrinja (dio koji je pripao Republici Srpskoj), Kula, Vojkovići, Krupac, Kasindo i druga naseljena mjesta su bila samo sarajevska prigradska naselja, dijelovi sarajevskih oština. 

Lukavica, naseljeno prigradsko sarajevko mjesto, danas je postala okosnica razvoja i urbanizacije grada Istočnog Sarajeva. Na ovoj teritoriji i okolini, formirane su dvije lokalne zajednice, opština Istočno Novo Sarajevo i Istočna Ilidža, koje zajedno sa opštinom Pale čine ključnu bazu privrednih, finansijskih, kulturnih, sportskih i naučnih dešavanja u novorođenom gradu Istočnom Sarajevu. Pored ove tri opštine Grad Istočno Sarajevo satkan je i od opština Sokolac, Istočni Stari grad i Trnovo.

Prema podacima, posljednjeg, i poslije rata prvog, popisa stanovništva Bosne i Hercegovine, grad Istočno Sarajevo ima populaciju od 64.966 hiljada stanovnika. S obzirom na veliki broj fakulteta sa različitim studijskim programima, sa sjedištem Univerzteta, grad Istočno Sarajevo, a naročito opštine Pale, Istočno Novo Sarajevo i Istočna Ilidža, kroz grad cirkuliše veliki broj ljudi.  

Na goloj livadi, bez igdje ičega, ali sa velikom željom i ljubavlju, počeo je da se rađa novi grad. Konstituisan je uz predstavnike nekadašnjih sarajevskih opština Hadžića, Ilijaša, Vogošće, Ilidže, Rajlovca, Pala, Centra, Starog i Novog Sarajeva. 

Danas, na toj istoj livadi odakle se krenulo bukvalno sa nule, poniklo je moderno i urbanistički uređeno gradsko jezgro. Na hiljade stambenih jedinica je izgrađeno, veliki broj je u izgradnji i u planu za građenje. Danas je ovde sjedište Univerziteta sa 15 fakulteta i dvije akademije, sa preko 15 hiljada studenata koji hoće, žele i mogu da svoje znanje ugrade u jačanje grada ali i Republike Srpske koja se zajedno sa gradom Istočno Sarajevo rodila, raste i sazrijeva. U Istočnom Sarajevu danas imamo i Matičnu biblioteku sa preko 100 hiljada naslova, Narodno pozorište, Narodnu biblioteku Pale, Kinoteku Republike Srpske, Galeriju Kućanski, opštinske kulturne centre. Gradski stadion „Slavija“, gradski stadion Pale, Sportsko – poslovni centar „Peki“, Pale, Sportski centar „Vojkovići“, sportsku dvoranu „Slavija“. 

Danas, na teritoriji grada brojna su i predstavništva svjetskih kompanija, domaćih firmi, mnogi tržni centri i ugostiteljski objekti. Olimpijska Jahorina sa desetinama hotela i kilometrima uređenih staza.

Istočno Sarajevo je prošlo užasan period. Kada se rodilo imalo je samo izbjegle ljude i pusto polje. Danas, grad Istočno Sarajevo predstavlja funkcionalnu zajednicu. Rođeno sa Republikom Srpkom, raste i stasava, jačajući Republiku u čijim je okvirima rođeno i u čijim će da se snaži i dodatno jača.

Istočno Sarajevo, s obzirom na svoj geografski položaj, ima i ključan geopolitički položaj. I dan danas trn je u oku monoetničkom Sarajevu. Mnogo je onih koji neblagonaklono gledaju na razvoj Istočnog Sarajeva. „Mali grad na velikom brdu“ bio je ironičan i zlonamjeran naslov objavljen u nedeljniku „Dani“, posvećen poslijeratnom Srpskom Sarajevu. 

Aliji, idejnom tvorcu Islamske deklaracije, nije se ispunila želja da granice Sarajeva, uz pomoć džihadista i tadašnjih isilovih lovaca na srpske glave, proširi i na teritoriju današnjeg Srpskog Sarajeva. Nije se ispunila ni Alijina želja da popije „kahvu“ u Vojkovićima i dalje nastavi proboj ka unutrašnjosti Srpske. Nije se ostvarila ni Alijina, neće ni Bakirova, ali ni bilo koga drugog ko ima, a ima ih, sličnu želju.

Rahatni su bili kad su uz pomoć bjelosvjetskih diplomata uspjeli da izdejstvuju „prekrštavanje“ Srpskog Sarajeva u Istočno. Smetalo im, smeta im i danas, smetaće do vijeka, sve što ima prefiks Srpsko. Ali, uprkos svemu, uprkos administrativnom prefiksu „Istočno“ svi mi, a naročito sarajevski novomučenici, u srcu nose utemeljeni prefiks Srpsko, i iz njihovog srca se neće nikada izbrisati niti precrtati bilo kojim markerom, pa makar on bio i u ruci bjelosvjetskih arbitara.

I danas, tamo gdje se zaustavila najtužnija litija, trudom i ljubavlju prote Voje i vjernog naroda, baš kao i novo Srpsko Sarajevo podigla se nova, stara, Srpska Crkva, po uzoru na baščaršijsku, vjekovno svjedočeći srpske tragove u Sarajevu, ali i vječno garantujući život novom Srpskom Sarajevu i Republici Srpskoj.