Malokrvnost ili anemija je stanje kada nema dovoljno zdravih crvenih krvnih zrnaca ili hemoglobina u krvi, što dovodi do smanjenog prenosa kiseonika u tijelu.
Anemija može imati različite simptome i uzroke, a jedan od najčešćih je nedostatak gvožđa. Gvožđe je mineral koji je neophodan za proizvodnju hemoglobina. Ako se ne unosi dovoljno gvožđa hranom ili ako se gubi previše krvi zbog krvarenja ili ako se gvožđe ne apsorbuje dobro u crijevima, može doći do malokrvnosti uzrokovane nedostatkom gvožđa. Ova vrsta anemije se naziva sideropenična anemija i najčešće pogađa žene, djecu i ljude sa hroničnim bolestima, piše Politika magazin.
Hemoglobin nosi kiseonik
Hemoglobin je protein bogat gvožđem, koji se nalazi u crvenim krvnim zrncima. On je od vitalnog značaja za prenošenje kiseonika iz pluća do tkiva i organa. On, takođe, prenosi ugljen-dioksid iz tkiva nazad u pluća.
Ako je nivo hemoglobina nizak, tijelo ne dobija dovoljno kiseonika i javljaju se simptomi kao što su umor, slabost, bledilo, vrtoglavica, lupanje srca i otežano disanje.
Neki uobičajeni uzroci niskog hemoglobina mogu biti značajan gubitak krvi, nedostatak gvožđa, vitamina B i folata, oboljenje bubrega, hipotireoza, bolesti pluća i pušenje.
Međutim, nisu sve anemije uzrokovane nedostatkom gvožđa. Postoje i drugi faktori koji mogu uticati na smanjenje ili oštećenje crvenih krvnih zrnaca ili hemoglobina, kao što su:
Nedostatak vitamina B12 ili folne kiseline, koji su, takođe, potrebni za stvaranje crvenih krvnih zrnaca. Ova vrsta anemije se naziva megaloblastna anemija i može biti posljedica loše ishrane, bolesti crijeva ili poremećaja imunog sistema.
Nasljedni poremećaji koji utiču na oblik, veličinu ili funkciju crvenih krvnih zrnaca ili hemoglobina, kao što su talasemija, anemija srpastih ćelija ili sferocitoza. Ova vrsta anemije se naziva hemolitička anemija i može izazvati razgradnju crvenih krvnih zrnaca u krvotoku ili slezini.
Hronične bolesti koje ometaju proizvodnju crvenih krvnih zrnaca u koštanoj srži, kao što su infekcije, upale, leukemija, kancer, HIV, bolesti bubrega ili reumatoidni artritis. Ova vrsta anemije može biti posljedica smanjenog lučenja hormona eritropoetina, koji stimuliše stvaranje crvenih krvnih zrnaca.
Malokrvnost kroz vijekove
Bila je poznata još u starom Egiptu, gdje su je nazivali „bolest srca”. Egipatski ljekari su liječili malokrvnost tako što su pacijentima davali hranu bogatu gvožđem: meso, jaja, mlijeko, sir, med, pivo i vino. Koristili su, takođe, biljne lijekove, kao što su kopriva, bijeli i crni luk i smokve.
U staroj Grčkoj, Hipokrat, otac medicine, opisao je malokrvnost kao „bolest žutice”. On je smatrao da je uzrok anemije poremećaj u jetri, koja je odgovorna za proizvodnju krvi. Hipokrat je preporučivao liječenje malokrvnosti tako što bi se pacijentima davali laksativi, klistiri, stavljale pijavice i puštala krv. On je, takođe, savjetovao da se izbjegavaju namirnice koje sadrže gvožđe, kao što su meso, riba, jaja i sir.
U srednjem vijeku, malokrvnost je bila povezana sa religijom i magijom. Neki su vjerovali da je malokrvnost kazna od Boga za grijehe, dok su drugi smatrali da je to posljedica uroka, vještičarenja ili vampirizma. Ljekari su liječili malokrvnost tako što bi pacijentima davali razne napitke, meleme, praškove i amajlije, koji su sadržali životinjske, biljne i mineralne sastojke. Neki od ovih sastojaka su bili veoma opasni, kao što su arsen, živa, olovo i antimon.
U 17. i 18. vijeku, malokrvnost je bila poznata kao „zelena bolest” ili „hloroza”, jer je jedan od simptoma bio bledo-zelenkasta boja kože. Ova vrsta malokrvnosti je uglavnom pogađala mlade djevojke, koje su bile pod stresom, depresivne ili nesrećno zaljubljene. Ljekari su liječili hlorozu tako što bi pacijentkinjama davali gvožđe, kalcijum, magnezijum, cink i druge minerale. Savjetovali su im, takođe, da se više kreću, da se izlažu suncu, da se bave muzikom, plesom i ljubavlju.
U 19. i 20. vijeku, malokrvnost je bila povezana sa siromaštvom, neishranjenošću, zaraznim bolestima i zagađenjem. Mnogi ljudi su patili od anemije zbog nedostatka higijene, loših sanitarnih uslova, neadekvatne zdravstvene zaštite i nedostatka obrazovanja. Ljekari su liječili malokrvnost tako što bi pacijentima davali gvožđe, folnu kiselinu, vitamin B12 i druge vitamine. Davali su im i transfuzije krvi, antibiotike i vakcine.
Danas, malokrvnost je i dalje globalni zdravstveni problem, koji pogađa oko 1,6 milijardi ljudi širom svijeta, uglavnom žene i djecu. Malokrvnost može imati ozbiljne posljedice po zdravlje, kao što su slabljenje imuniteta, povećan rizik od infekcija, komplikacije u trudnoći i prilikom porođaja, smanjenje radne sposobnosti i kvaliteta života. Međutim, anemija se može spriječiti i liječiti pravilnom ishranom, suplementacijom, prevencijom i liječenjem uzročnih bolesti.
