Potvrđena su silna predanja koja se prenose od 16. vijeka, ali i svi pisani izvori koji govore o posebnom odnosu carske Rusije prema manastiru Papraća kod Zvornika.

Kako pišu mediji, pronađen je materijalni dokaz, novčić. Najokrutniji ruski car Ivan Grozni bio je meka srca prema srpskim monasima u najvećem duhovnom centru pravoslavlja na prostoru Bosne i Hercegovine.

– Predanje o jakim vezama manastira Papraća sa Rusijom bilo je toliko jako, da se u njegovom prenošenju došlo i do toga da je zapravo riječ o ruskom manastiru – kaže iguman ove svetinje u Republici Srpskoj Nektarije Tešić.

Putopis sveštenika Petra Lapčević iz 1887. objavljen u “Bosanskoj vili”, jedan je od razloga zašto je Eparhija zvorničko-tuzlanska pozvala arheologe. Ovaj prota kopao je ispod kupole sadašnje crkve i u maloj priprati – i našao kosti.

Sveštenik je kopao gdje treba, arheolozi su u temeljima, u naosu velike crkve iz 16. vijeka pronašli i manju jednobrodnu, koja je imala pripratu sa grobnicom na svod. Crkva je iz doba Nemanjića, jer datira iz 13. ili sa početka 14. vijeka, iz vremena kralja Dragutina, a vjerovatno je zadužbina lokalnog vlastelina.

– Bila je ukrašena srpsko-vizantijskim freskopisom, on je djelimično očuvan fragmentovano, ali dovoljno za analize da potvrdimo o kom periodu se radi. Nažalost, velika grobnica u sredini crkve, opljačkana je u 19. vijeku, ali imamo sačuvane kosti. Dovoljno da možemo da uradimo analizu, da vidimo kad su sahranjeni i da DNK analizom vidimo srodstvo između pokojnika – kaže arheolog Regionalnog muzeja u Doboju, Aleksandar Jašarević.

Pomoć ruskih careva srpskom manastiru

On dodaje da, od kada su iskopavanja počela, nema kraja iznenađenjima, a najveće je i najvrijednije, pronašli su "denge”, sitan srebrni novac Ivana Groznog kovan od 1547. do 1558. godine. Pronađen je i novac njegovog nasljednika Fjodora, prvi konkretni fizički dokazi putovanja papraćkih igumana i monaha u Rusiju gdje su dobijali pomoć za obnovu manastira i bogoslužbeni život.

– Manastir je primao veoma izdašnu pomoć ruskih careva, ogledala se u bogoslužbenim knjigama, određenim crkvenim sasjudama, ali ono što je najvažnije, to su povelje ruskih careva, počev od Ivana Groznog. Paprački igumani svakih osam godina mogu dolaziti i slobodno prikupljati dobrotvorne priloge po Rusiji – priča glavni arheolog.

S vremenom su dobili carsku dozvolu da dolaze svake godine. Bilo je to veoma značajno, s obzirom da je 16. vijek, čitav Balkan bio pod osmanskom vlašću, prihod iz velike pravoslavne države, kao što je Rusija, bio je važan za održavanje, ne samo veza, bio je važan i za ekonomiju.

– Manastiri nisu samo bogoslužbena mjesta, oni su i centri ekonomije, pismenosti, centri kulture, tako da je jako važno da je Rusija manastiru pomagala da obnovi i osnaži svoj kulturni uticaj u regiji – kaže Jašarević.

Pronađeno i groblje

Iznenađenjima nema kraja, pored crkve, pronađena je i velika nekropola, do sada je istraženo oko 130 grobova. Bilo je to ogromno groblje sa više od hiljadu sahranjenih, piše Sputnjik.

Mjesto počivanja stanovnika srednjovjekovne Papraće sve do izgradnje današnje velike crkve, oko 1540 godine. I konaci koji su otkriveni pokazuju veliki značaj ovog mjesta, tu je bilo brojno monaštvo, kako se i pominje u pisanim izvorima.

– Dužina jednog konaka je preko 50, a širok je 6,7 metara. Sada istražujemo monaške kelije, pretpostavljamo da je sa zapadne strane bila manastirska trpezarija i prateći ekonomski objekti. Dobijamo sliku jednog monumentalnog i značajnog manastirskog kompleksa – rekao je.

U manastiru kao na ruskom dvoru

Koliku je ekonomsku moć zahvaljujući Rusiji imala Papraća jasno je i po ostalim artefaktima, pronađeni su staklo iz 16. vijeka uvezeno iz Venecije i Dubrovnika i ostaci najluksuznije osmanske keramike iz Male Azije. Manastir je imao novca i za ekskluzivne stvari.

Iguman Nektarije u Papraću je došao prošle godine, kaže da ne može da opiše svoja osećanja, ranije je boravio u manastirima novijeg datuma, a rodom je baš iz ovih krajeva, iz Zvornika, Papraća mu je uvijek bila najbliža.

Stara crkva pod staklenim podom

Ovu blagodat osjete svi koji vjeruju, pa je episkop zvorničko-tuzlanski Fotije koji je i pokrenuo arheološka iskopavanja, eparhija je sama finansirala prvu godinu istraživanja, stava da se od crkve ne pravi muzej. Ipak, i struka i monaštvo saglasni su da dio ovog velikog i važnog otkrića treba ostaviti na svijetlu dana, pod staklenim podom.

– Svi smo za to da bude staklo, ali samo jedan dio, koji će da zadovolji turiste, ljude koji dođu da vide ostatke starog hrama i dio grobnice – kaže otac Nektarije.

Novčići Ivana Groznog i njegovog sina Fjodora, dokazi o posebnim vezama Srba i Rusa od dragocenog metala, poslati su na glancanje. Njihova konzervacija biće završena do kraja godine.