Volgograd je jedan od najvećih gradova u Rusiji. U njemu živi više od milion stanovnika. To je grad koji je postao veliki industrijski i trgovinski centar, grad koji je kroz istoriju promijenio nekoliko naziva, i grad koji je poznat širom svijeta zahvaljujući jednoj od najkrvavijih bitaka koja je promijenila tok Drugog svjetskog rata.

Dok se zvao Staljingrad, u njemu su postojale dvije crkve. Sada ih ima trideset, uz jednu džamiju. Volgograd koji ima aerodrom, dvije željezničke stanice i luku, godišnje posjeti oko 800.000 turista. Sve veće ulice pružaju se duž Volge, industrija je smještena u sjevernom dijelu grada, u centru su pozorište, željeznička stanica, tržni centri. I tako se grad pruža linearno, odnosno 90 kilometra niz Volgu. Jedna od atrakcija Volgograda je i linija brzog tramvaja, koja je djelimično izgrađena po standardima metroa, a šest stanica ove linije nalazi se pod zemljom. U dijelu grada, na ulazu u kanal “Volga-Don“, nalazi se spomenik Vladimiru Iljiču Lenjinu, koji se našao u knjizi Ginisovih rekorda kao najveći spomenik na svijetu podignut jednoj istorijskoj ličnosti.

Među mnoštvom arhitektonskih koncepata i utopijskih teorija posebno mjesto zauzima ideja linearnog grada koji obrazuju velike duge ulice. Iako zamisao datira još iz devetnaestog vijeka, najveće interesovanje izazvala je kod sovjetskih arhitekata dvadesetih i tridesetih godina prošlog vijeka. Tako je recimo Nikolaj Ladovski predlagao da se povežu Lenjingrad, današnji Sankt Peterburg i Moskva tako što bi došlo do promene njihove ulične mreže. Duga glavna ulica, Tverska, trebalo je da postane glavni vektor razvoja grada i osa koja povezuje dvije prestonice.

Arhitekta i teoretičar urbanizma Nikolaj Miljutin u svojoj čuvenoj knjizi iz 1930. godine „Socgorod“ izložio je svoju koncepciju linearnog grada. Ona je bila bazirana na ideji decentralizacije industrije i razmještaja stambenih blokova preko puta fabričkih kompleksa. Zahvaljujući takvoj strukturi grad je mogao da raste bez ograničenja, izbjegavajući formiranje prenatrpanih dijelova. Međutim, sve te teroretske građevine ostale su samo na papiru, mada su u određenim trenucima imale mnošto sljedbenika.

Svoj izduženi oblik Volgograd je dobio još u šesnaestom vijeku, zahvaljujući istorijskom položaju duž obala rijeke Volge. Takva struktura grada je bila uslovljena potrebom za otpremanje tereta rijekom, robe koju su proizvodile lokalne fabrike i zanatske radionice. Oko tih industrijskih centara formirani su stambeni dijelovi koji su se „nizali“ na jedinstvenu osu rijeke.

Slična šema razvoja gradske teritorije sačuvana je i poslije revolucije. Novi rejoni koji su nicali kao radnička naselja raširili su se duž obala u dužini od 30 kilometara. Za vrijeme Drugog svjetskog rata više od polovine svih građevina u Volgogradu bilo je sravnjeno sa zemljom. U strašnoj Staljingradskoj bitci sa lica zemlje zbrisani su čitavi stambeni kvartovi.

Međutim, i poslije rata grad je nastavio da se razvija linearno. Prema generalnom urbanističkom planu iz 1945. godine priobalni dio bio je oslobođen industrijskih objekata, magacina, vojnih građevina koje su odsijecale stambeno područje od Volge. Najveće poslijeratno gradilište nalazilo na Mamajevom kurganu na obali Volge, gdje je 15. oktobra 1967. godine svečano otkriven spomenik „Herojima Staljingradske bitke“. Na njemu su radili vajar Jevgenij Vučetić, arhitekta Jakov Belopoljski, kao i inženjer-projektant Nikolaj Nikitin, jedan od projektanata televizijskog tornja Ostankino u Moskvi. Pošto je na izgradnji spomenika bio angažovan „Stalingradgidrostroй“ koji je gradio i Volšku hidroelektranu, korišćeni su isti materijali, beton, metal i granit.

Prije nego što je gradnja počela, Mamajev kurgan raščišćavan je od mina, granata i avionskih bombi nekoliko mjeseci. Pored toga otkrivene su i prebačene na susjedno mjesto zejedničke grobnice. Potom su na raščišćenom terenu napravljeni vještački nasipi i kosine, postavljen temelj glavnog spomenika. Na Mamajevom kurganu podignuto je nekoliko objekata, skulptura „Stajati do smrti“, zidovi-ruševine, Dvorana Vojničke slave i spomenik „Majka odadžbina zove“ koja je bila upisana u Ginisovu Knjigu rekorda. Ukupna visina iznosi 85 metara, dok je dužina figure 52 metra. Spomenik je inače bio zamišljen kao duplo niži, da bi na molbu generalnog sekretara partije Nikite Hruščoova, Vučetić, koji je inače srpskog porijekla figuru produžio, kako bi bila viša od američkog Kipa slobode. 

U sastav Volgograda 2010. godine ušlo je i 28 naselja i ostrvo Sarpinski što je na karti promijenilo konfiguraciju grada. Međutim, princip linearne gradnje je sačuvan. Grad danas zahvata površinu od 56,5 hiljada hektara. Ovde se nalazi i najduža ulica u Rusiji–Prodoljna koja je duga više od 50 kilometara. Teritoriji grada pripada i most preko Volge, preko kojeg je sjeverni dio grada povezan sa tzv. „ gradom-saputnikom“, Volžonskim.

Istorija Volgograda datira iz 16. vijeka kada su Astarhanski i Kazanski kanati pripojeni teritoriji ruske države. Kao rezultat tih teritorijalnih promjena, jugositočne teritorije ostale su nezaštićene, a 1859. godine car Ivan Grozni odlučio je da se tamo osnuje grad. Budući grad je uspostavljen na jedinstvenom mestu, na dijelu Azije u evropskom delu Rusije. Na toj teritoriji od davnina je bio put kojim su nomadska plemena koristila svoje invazije u Evropu iz azijskih dubina.

Po legendi, grad je dobio ime Caricin, po imenu reke Carice, pritoke Volge koja je kasnije presušila.Grad je osnovan kao drveni dvorac, tvrđava 1589. godine, kada je naziv „ Caricinska tvrđava“ prvi put pomenut u jednoj carskoj povelji. Caricin, kako se prvobitno zvao, izgrađen je na strateški važnom mjestu najmanje udaljenosti Volge i Dona i na raskršću puteva od kojih najvažniji onaj iz Evrope za Kinu.

U Caricinskoj tvrđavi 1608. godine izgrađena je prva crkva, a do 1670. godine tvrđava je bila osvajana više puta od strane različitih osvajača, i bila je meta tatarske invazije, pljačkanja i pustošenja. Godine 1708., Caricin je pripojen Kazanskoj guberniji, da bi 1719. godine bio pripojen Astrahanskoj guberniji. U Carcinu je 1814. godine, počela da se gradi luka, a prvi teretni brod pristao je četiri godine kasnije. Od 1857. godine iz volgogradske luke su počeli da isplovljavaju putnički brodovi, koji su saobraćali od Carcina do Nižneg Novgorada. Prvo pozorište u gradu izgrađeno je 1872. godine, a prvi bioskop 1907.godine. Od 1913. Caricin je dobio struju, tramvaje i asfalt.

Za vrijeme Ruskog građanskog rata u novembru 1917. godine u Caricinu je proglašena sovjetska vlast. Godine 1918., Caricin je bio opsjedan od strane Bijele armije generala Krasnova. Posle zauzeća Caricina od strane Crvene armije 2,5 hiljade članova uglednih i bogatih porodica bilo je strijeljano i bačeno u Volgu.

Grad je primenovan u Staljingrad 10. april 1925. godine, a slavu je stekao za vreme Drugog svetskog rata kada se u njemu krajem 1942. godine odigrala čuvena Staljingradska bitka. Bitka je počela 17. jula 1942. godine. Masovna njemačka bombardovanja 23. avgusta su razrušila grad, ubila više od 40 hiljada ljudi i uništila više od polovine gradskih rezervi. Do septembra grad je bombardovan od strane njemačke avijacije više od 400 puta. Nakon tog perioda u gradu nije ostalo ništa osim ruševina. Bitka za Staljingrad je bila jedna od najvećih bitaka Drugog svjetskog rata, i smatra se najkrvavijom bitkom u ljudskoj istoriji.Njemačka strana izgubila je oko milion i po vojnika, odnosno oko četvrtinu od ukupnog broja vojnika koji su ratovali na sovjetsko-njemačkom frontu. Sovjetski Savez je izgubio otprilike isti broj vojnika, a grad je u potpunosti bio uništen. Istoričari tvrde da je pedesetih godina kada su otvorene arhive i prebrojavani gubici, Staljin naredio da se prestane sa zbrajanjem nakon što se stiglo do dva miliona. Neke procjene govore da je za Staljingrad život dalo preko tri miliona vojnika i civila.

Godine 1944. počelo je obnavljanje Staljingrada koje je zbog velike materijalne štete dugo trajalo. Grad je ponovo izgrađen i naseljen, ali je sačuvao prethodni sistem gradskog planiranja. Preduzeća i skladišta su bila premještena iz priobalskog dijela grada u druge dijelove, zahvaljujući čemu su stambeni dijelovi grada dobili pristup reci Volgi.

Dana 10. novembra 1961. godine, Staljingrad je po odluci Nikite Hruščova, koji je vršio destaljinizaciju tadašnjeg Sovjetskog Saveza, osam godina poslije Staljinove smrti, preimenovan u Volgograd, a svi Staljinovi spomenici u gradu su uklonjeni. Grad je dobio zvanje „Grad-heroj“ 8. marta 1965. godine koje se dodeljivalo gradovima koji su stradali od strane njemačkih okupatora za vrijeme Drugog svetskog rata.