Gavrilo Princip je 28. juna 1914. godine izvršio atentat na austrougarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda u Sarajevu, što je Beču poslužio kao izgovor za vojnu invaziju na Srbiju, što je bio povod za Prvi svjetski rat, koji se, pored ostalog, okončao nestankom Austrougarskog carstva.

Princip je rođen je u julu 1894. godine u okolini Grahova. Njegovo zdravlje od najranijeg djetinjstva bilo je narušeno. U Sarajevu je pohađao Trgovačku školu, a potom i gimnaziju iz koje je izbačen pošto je otkriveno da je član jedne antiaustrijske organizacije.

Zbog atentata na Franca Ferdinanda pred sud je 12. oktobra 1914. godine izvedeno 25 mladih ljudi.

Od šest atentatora, pet je bilo mlađih od 21 godine, što ih je, prema tadašnjem zakonu, činilo maloljetnim.

Osuđeni su na današnji dan, 29. oktobra na dugogodišnje zatvorske kazne i smrt vješanjem. Gavrilo, koji je bio maloljetan, osuđen je na 20 godina zatvora.

U zatvoru u tvrđavi Terezijan, u današnjoj Češkoj, odsječene ruke, mučen poodmaklom tuberkulozom, umro je 28. aprila 1918. godine.

Gavrilo Princip je umro sedam mjeseci i tri dana prije nego što je mogao da vidi kako se njegov san ostvario – kako se 1. decembra 1918. godine stvorila zemlja za koju je i uzeo i žrtvovao život: Jugoslavija.

Na zidu ćelije u Terezinu Princip je napisao: „Naše će sjene lutati po Beču, hodati po dvoru, plašiti gospodu…“.

Borac za slobodu

Državne vlasti Kraljevine SHS prenijele su 1921. godine tijela 25 osuđenih u Sarajevo, gdje su sahranjeni u zajedničku grobnicu, kapelu vidovdanskih heroja.

Most u Sarajevu, nedaleko od mjesta atentata, dobio je 1918. godine spomen-ploču i naziv po Gavrilu Principu. Vlasti FBiH, koje ovaj čin ne smatraju istorijskim, promijenile su naziv mosta u Latinska ćuprija, a ploču uklonile.

Rodna kuća Gavrila Principa, zapaljena je u Drugom svjetskom ratu, a obnovljena 1964. godine kao muzej koji je čuvao uspomenu na junaka sa Tromeđe, sve do rata 1992-1995. godine, kada je ponovo zapaljena.

Život Gavrila Principa trebalo bi da nas podsjeti da je sloboda vrhovna i jedina nezamjenljiva vrijednost.

Na Principovom primjeru istorija se pokazala kao sila koja svoje ostvarenje pronalazi tamo gdje je savremenici ne prepoznaju, a i ne traže.

Gavrilo Princip, baš kao ni narod kome pripada, nije izazvao Prvi svjetski rat, baš kao što ni uspomena na Principa, baš kao što ni narod kome Princip pripada, nisu izazvali ratove u SFRJ ili bombardovanje NATO-a.