Dan borbe protiv raka - 4. februar, Srbija je dočekala sa statistikom koja je svrstava na 13. mjesto po broju oboljelih u Evropi, ali i među vodećim zemljama kada su u pitanju tri tipa raka. Sliku je dodatno pogoršala pandemija kovida, jer se na liječenje javlja veći broj onih sa već odmaklom bolešću, nego što je to bilo prije.

Na to je Sputnjiku ukazala dr Ana Jovićević sa Instituta za onkologiju, koja je i sekretar Društva za borbu protiv raka. Situacija sa brojkama je, kaže, slična već više godina, a posljedice kovida tek ćemo da vidimo.

Rak kosi Srbiju

- Po poslednjoj globalnoj statistici koja postoji za 2020. godinu, što su procene za sve zemlje sveta, mi smo u Evropi na 13. mestu među oko 40 zemalja. Iskačemo kod pojedinih tipova malignih bolesti, a to su rak pluća po kom smo na drugom mestu, rak grlića materice po kome smo na trećem mestu u Evropi i smrtnosti od raka dojke gde smo među vodećim zemljama - precizirala je Jovićevićeva.

Ona napominje da se još ne vide efekte preventivnih aktivnosti sa kojima je Srbija počela prije deset godina, zbog situacije sa pandemijom kovida 19.

Na pitanje koliko je pandemija uticala na rast oboljelih od raka, ona ukazuje na pokazatelje sa Instituta na kome radi.

I kovid uticao

- Ono što mi vidimo u Institutu za onkologiju to je veći broj pacijenata koji se javljaju sa odmaklom bolešću, nego što je to bilo ranije. Sa jedne strane, a takva je situacija ne samo kod nas već i u svetu, skrining programi su zaustavljeni, slabije se rade, a zdravstveni kapaciteti su manje dostupni, a pored toga, stanovništvo se plaši da ide na preglede u bolnice zbog kovida.

Tako je, napominje sagovornica Sputnjika, širom svijeta, jer su zdravstvene ustanove u najvećoj mjeri zbrinjavali bolesne od kovida.

Rak pluća najšečći

Jovićevićeva ističe da je rak pluća najčešća maligna bolest u Srbiji i da je u Evropi Srbija među onima sa najvišom stopom oboljevanja i umiranja. Svake godine u Srbiji oboli između 600 i 700 osoba, čiji je najveći uzročnik pušenje. Zato je najznačajniji vid preventive u onkologiji - prevencija pušenja.

- Podaci pokazuju da se u 60 posto domaćinstava puši bilo u jednoj bilo ili u više prostorija, što znači da su u njima pored pušača i nepušači svakodnevno, kontinuirano izloženi duvanskom dimu. Tako su dimu izložena i deca od samog rođenja, pa i pre rođenja, ako majka živi u takvom okruženju - napominje ona.

Prema podacima Instituta za javno zdarvlje „Batut“ za 2018. godinu, tada je bilo 41.600 novoregistrovanih i 21. 600 umrlih od raka i takvi su podaci već duži niz godina, kaže doktorica sa Instituta za onkologiju.

„Doprinos“ NATO-a

Da je na te cifre uticalo i NATO bombardovanje Srbije 1999. godine ukazuju podaci da je u 2016. godini umrlo 22.000 ljudi, što je 60,8 odsto više u odnosu na 1991. godinu, čime se Srbija sa godišnjim rastom od 2,8 odsto popela u sam svjetski vrh po stopi mortaliteta od kancerogenih oboljenja.

Sredinom prošle godine Društvo Srbije za borbu protiv raka u saradnji sa Inicijativom stručnjaka za utvrđivanje istine o posljedicama NATO bombardovanja izdalo je monografiju „Istina o posledicama NATO bombardovanja Srbije 1999. godine.

Jedna od autora, prof. dr Danica Grujičić, direktor Instituta za onkologiju, ukazala je na mnogo veći broj djece sa malignitetima. Takođe i da su kod djece i mladih počeli da se javljaju tumori koji nisu bili karakteristični za njihov uzrast, a zabilježeno je i da su tumori počeli da mijenjaju svoju prirodu i postaju otporni na terapiju.

Prevencija pušenja i skrining

Na pitanje, na koji način Srbija treba da se nosi sa ovim problemima, sagovornica Sputnjika kaže da osim prevencije usmjerene na upotrebu duvana, treba nastaviti sa skrining programima koji su u Srbiji započeli prije više godina, ali efeketa još uvijek nema. Riječ je o skriningu za rak dojke, rak grlića materice i rak debelog crijeva.

To znači da se, kada su žene u pitanju, preporučuju redovni godišnji pregledi dojki i mamografski pregledi kod onih starijih od 50 godina. Takođe, redovni ginekološki pregledi radi prevencije grlića materice sa papa testom najkasnije od 25 godine na tri godine, a kada se radi o raku debelog crijeva - najkasnije od 50 godine.

- To je ono što se odnosi na najčešće maligne tumore i to one koji su pogodni za rano otkrivanje za šta imamo raspoložive dijagnostičke metode kojima je moguće otkriti rak u ranoj fazi, a koji ima visok stepen izlečenja - napominje sagovornica Sputnjika.

Važna uloga medija

Ona podsjeća da je odnedavno Fond zdravstvenog osiguranja odobrio besplatnu vakcinu protiv humanog papiloma virusa koja se primjenjuje kod djevojčica i dečaka uzrasta od devet do 19 godina, koja je prvencija prije svega raka grlića materice, ali i još jednog broja kancera povezanih sa ovom infekcijom.

Ipak, napominje:

- Nijedna mera zdravstvenog sistema, bez kampanje i kontinuiranog podsećanja medija ne može da uspe. Možete obezbediti fantastične kapacitete za bilo koje preglede, ako se ljudi ne odazovu, ako ne shvataju koliki je značaj tih pregleda i ne odvoje svoje vreme za to, neće imati uspeha.

Treba stvarati svijest pojedinca da su redovni pregledi njegova obaveza, da je neophodna ta vrsta zdravstvene kulture sa kojom, kako kaže, nema veze ni stepen obrazovanja. Ili je u pitanju neinformisanost, ili strah po onoj našoj narodnoj - ne idi kod ljekara, nešto će ti otkriti, ili se smatra da su preče neke druge obaveze, ili ne žele o tome da razmišljaju... 

Brojni su, kaže razlozi. Ali u ovom slučaju, nije samo riječ o odgovornosti prema sopstvenom zdravlju, nego, dodaje Jovićevićeva, i prema članovima sopstvene porodice – onih koji nas vole i koji često zavise od nas.