O osnivanju alimentacionog fonda Republike Srpske priča se godinama, ali roditelji i djeca, koji nakon razvoda ostaju bez novca za izdržavanje, jer drugi roditelj izbegava zakonske obaveze, još uvijek su prepušteni sami sebi.

Sada je osnivanje tog fonda konačno na dnevnom redu.

Ministarstvo porodice omladine i sporta Republike Srpske osnovalo je radnu grupu, koja je definisala prvu, radnu verziju, nacrta zakona o alimentacionom fondu.

Pitanje je, međutim, koliko će potrajati procedura za usvajanje tog zakona i kada će Srpska konačno dobiti alimentacioni fond.

Princip rada alimentacionog fonda je jednostavan i već provjeren u mnogim evropskim državama.

Često uzaludna borba

Ako roditelj koji ne živi sa djetetom, a najčešće su to razvedeni očevi, odbija da plaća alimentaciju, roditelj koji živi sa djecom alimentaciju naplaćuje od fonda, odnosno „od države“, a onda organi vlasti za tu sumu terete nesavjesnog roditelja neplatišu.

A koliko uzaludna može biti borba za alimentaciju bez podrške sistema svjedoči primjer jedne Banjalučanke, majke danas već odraslog sina, koja je prije 15 godina završila u Sigurnoj kući.

Kad se razvela od muža nasilnika, sud je odredio da on plaća 200 KM mjesečno za izdržavanje njihovog sina, ali on to nije ispoštovao.

– U početku je plaćao alimentaciju na osnovu administrativne zabrane na platu, ali je, da bi izbjegao tu obavezu, dao otkaz i od tada radi na crno – priča naša sagovornica.

Ovakvi primjeri nisu rijetki. Nesavjesni roditelji rade na crno, bježe u inostranstvo, prepisuju svoju imovinu na druge članove porodice, a sve to da ne bi plaćali alimentaciju.

Pri tome često ne shvataju da na taj način zakidaju svoju djecu, jer su uvjereni da novac koji treba da daju za njihovo izdržavanje „poklanjaju“ bivšoj supruzi.

Krivični zakon

Po Krivičnom zakonu Republike Srpske, neplaćanje alimentacije je krivično djelo, za koje je priprijećena kazna zatvora od mjesec dana do tri godine. Ipak, nije poznato da je neko zbog toga završio iza rešetaka.

Nedavno je Okružno javno tužilaštvo Prijedor podiglo optužnicu zbog neplaćanja alimentacije protiv dva oca iz Novog Grada i Kozarske Dubice, koji su svojoj djeci, na ime alimentacije, ostali dužni ukupno 8.700 KM. Ali, pitanje je kakva će biti presuda.

Da nesavjesni roditelji, prema sadašnjim zakonima, sudskoj i upravnoj praksi, mogu nekažnjeno izbjegavati obaveze prema djeci, svedoči i istraživanje Helsinškog parlamenta građana Banjaluka.

Prema tom istraživanju, u Srpskoj alimentaciju redovno plaća svega sedam odsto roditelja, dok njih oko 20 odsto ovu obavezu ispunjava povremeno.

Da bi se toj praksi stalo u kraj ministarka porodice, omladine i sporta u Vladi Republike Srpske, Sonja Davidović, pokrenula je proceduru za usvajanje zakona i formiranje alimentacionog fonda.

– Formiranjem ovog fonda uspostaviće se mehanizam koji garantuje isplatu za izdržavanje djeteta, u slučaju kada roditelj ne vrši roditeljsko pravo, odbija ili ne može da ispuni svoju zakonsku obavezu, koja je utvrđena izvršnom ispravom – objašnjava ministarka.

Inicijalna sredstva

Ovim zakonom treba da bude utvrđeno, između ostalog, koliko iznosi ta privremena alimentacija i kako se ostvaruje pravo na nju.

Cilj zakona je i da se propiše na koji će način roditelji, koji izbjegavaju obaveze prema svojoj djeci, refundirati taj iznos, odnosno vratiti ga u fond.

Mnogi detalji još nisu iskristalisani, pa nije utvrđeno ni koliki je iznos takozvanih inicijalnih sredstava, potrebnih da bi fond počeo s radom.

– Način punjenja i samoodrživosti fonda, kao i projekcija potrebnih sredstava za narednih nekoliko godina su teme o kojima bi trebalo da se razgovara na predstojećim sastancima radne grupe – objašnjava Sonja Davidović.

Po svemu sudeći, ova je priča još na dugom štapu, jer je zakon o alimentacionom fondu u redovnoj proceduri, što znači da treba da prođe stručnu i javnu raspravu i kompletnu skupštinsku proceduru.

Uz to, još se ne zna da li će se usvajanje zakona naći na dnevnom redu Narodne skupštine Republike Srpske do kraja ove godine.

Sve je moguće u izbornoj godini

Dr Ivanka Marković, poslanica SDS u Narodnoj skupštini Republike Srpske i profesorka na Pravnom fakultetu u Banjaluci, kaže da nije optimista kada je u pitanju usvajanje ovog zakona do kraja 2022.

Ipak, dodaje da je u izbornoj godini “sve i moguće i nemoguće”.Markovićeva podržava osnivanje alimentacionog fonda Republike Srpske, jer smatra da je postojeći sistem zaštite djetetovog prava na izdržavanje neadekvatan.

– Postojeći sistem omogućava da roditelji koji imaju navedenu obavezu godinama ne daju izdržavanje i na taj način vrše ekonomsko nasilje nad djetetom – kaže Ivanka Marković i podsjeća da bi se zakonom o  alimentacionom fondu ispunile obaveze koje država ima prema odredbi člana 27. UN Konvencije o pravima djeteta.

Dodaje da osnivanje alimentacionog fonda u suštini ima preventivni karakter, u smislu generalne prevencije.

– Sama činjenica da postoji ovakav fond i da će se država putem izvršnog postupka namiriti od lica koje je propustilo obavezu plaćanja alimentacije, uvjeriće potencijalne neplatiše da moraju izmiriti dug, ako ne prema svom djetetu, onda prema državi, odnosno fondu, koji će umjesto njega platiti izdržavanje djeteta – kaže Ivanka Marković.

Dodaje da je još krajem prošle godine uputila poslaničko pitanje u vezi sa osnivanjem alimentacionog fonda Republike Srpske, ali da još nije dobila odgovor od Vlade Srpske.

Statistika

Prema podacima koje je od centara za socijalni rad, odnosno opštinskih službi socijalne zaštite, prikupilo Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Srpske, u toku 2020. godine doneseno je 850 sudskih presuda ili sporazuma kojima je određeno izdržavanje za 1.238 djece.

Evidentirano je da 379 djece redovno prima puni iznos alimentacije, dok u 119 slučajeva roditelji punu alimentaciju plaćaju neredovno.

Čak 206 roditelja, prema tim podacima, uopšte ne plaća alimentaciju.

Kada su u pitanju roditelji koji plaćaju izdržavanje u umanjenom iznosu, situacija je takva da 59 dece prima redovno tu umanjenu alimentaciju, dok 93 djece taj iznos od roditelja dobija samo povremeno.

Kako objašnjavaju iz Ministarstva porodice Republike Srpske, kada je u pitanju izbjegavanje plaćanja alimentacije, u obzir su uzeti samo oni slučajevi kada se roditelj, koji vodi brigu o djetetu, požali Centru za socijalni rad ili kad se ne izvršava izvršna sudska presuda.