I ove godine bićemo živi svjedoci 23. medijskih i političkih Sarajevskih aprilskih igara sa istinama o ratnom Sarajevu.

Pod ratnim Sarajevom podrazumijevam teriotoriju svih deset predratnih opština Grada Sarajeva, sa dva opkoljena Sarajeva sa dvije vojne linije, dva kruga opsade!

Žrtve rata: nestala lica – lice koje je nestalo u toku rata u vezi sa ratnim događajima, a o čijem životu nije bilo nikakvih vijesti za godinu dana od prestanka neprijateljstava; poginulo lice – vojnik koji je izgubio život tokom ratnih događanja, i nije predmet ratnih zločina; ubijeno lice- civil ili zarobljeni vojnik koji je ubijen tokom rata, i to ubistvi smatra se ratnim zločinom.

Miješajući, zamjenjujući ispravne pojmove se neispravnim i neodgovarajućim, sa ciljem da optuže jednu stranu u ratu, zna se koju, da je prikažu zločinačkom , da je satanizuju, najviše koriste pojam ubijeni, a manje poginuli ili nestali.

Državne institucije, političari, novinari i predstavnici nevladinih organizacija su, krajem 1995. i početkom 1996. godine, javno ponudile procjene, ponudili brojke i slova o događajima iz vremena nesretnog sukoba u Sarajevu.

Te procjene su tokom vremena kao precjenjene, politički zloupotrebljene od jedne strane, postale su istine, konačne istine o Sarajevu u ratu, jer su se ponavljale u javnosti nebrojeno puta, sa malim izmjenama. Domaće i svjetsko javno mnenje je te procjene prihvatalo kao istine bez rezerve, sa malo kritičkog propitivanja, ne uzimajući u obzir ozbiljna istraživanja i razmišljanja koja su se pojavila u međuvremenu.

Kao i prethodnih godina u aprilu, i tokom ovogodišnjeg sarajevskog aprila, sarajevski političari, predstavnici nevladinog sektora, navinari, građani nadmetaće se ko će više puta ponoviti: agresija, genocid, urbicid, opsada Sarajeva, opkoljeno Sarajevo, četnici, srpski zločinci, ubijene sarajlije, ubijena djeca opkoljenog Sarajeva, žrtve Sarajeva, 1.602, 11.541, 12.000.

U ovom tekstu ću analizirati kako je nastao i kakav je preovladavajući narativ o ubijenim Sarajlija, a ne o žrtvama rata u Sarajevu, sa težištem na djeci žrtvama.

Republički krizni štab za zdravstvo o socijalnu zaštitu, obavještava javnost,  prenose dnevne novine Oslobođenje, 10. 01. 1996. godine da  je tokom rata  “10. 615  ubijenih u Sarajevu.”

Duško Tomić, direktor Dječije ambasade “Međaši” na konferenciji za štampu, prenose dnevne novine Oslobođenje, 18. 2. 1996. godine, iznosi podatak “Samo u Sarajevu  ubijeno je 1.602 djece, a desetak hiljada ranjeno…“ i da postoji „…inicijativa da se u Sarajevu podigne spomenik najmlađim stradalnicima u ovom ratu…“

Tri primjera, koje vam danas nudim na uvid, kako sarajevski mediji obavještavaju javnost o ratnim žrtvama u Sarajevu, zanimljiv su i dobar primjer da osvjetlim, ponudim argumente za moje stavove.

“Tokom opsade grada, najduže u historiji modernog ratovanja, ubijeno je blizu 11.500 ljudi, od toga 1.601 dijete.” (http://balkans.aljazeera.net/vijesti/obiljezen-6-april-dan-grada-sarajeva)

“Prije 25 godina uoči ovog datuma, snage JNA, a potom i Vojske Republike Srpske i paravojnih jedinica, počele su 44 mjeseca dugu opsadu Sarajeva, najdužu u modernoj istoriji, u kojoj je ubijena 11.541 osoba, od toga 1600 djece“. (http://www.bhrt.ba/vijesti/bih/6-april-dan-grada-sarajeva-podsjecanje-na-proslost-lekcija-za-buducnost/)

Nikada u istoriji modernog ratovanja nije se dogodilo da u ratu  nema poginulih vojnika. Ovo je po njima prvi rat, jedinstven, u kome se nije ratovalo, jer se u ratu, naravno gine, I to naravno vojnici. Rat bez vojnika ne postoji. To ima samo kod sarajevskih izvještača i komentatora, koji tvrde da nema poginulih vojnika , veće da je u tom “ratu” “ubijena 11.541 osoba” , naravo te osobe su civili.

“Napadom na građane započela je opsada Sarajeva koja je trajala 44 mjeseca ili ukupno 1.425 dana, što je najduža opsada jednog grada u modernoj historiji…Poginulo je više od 11 hiljada građana, od toga više od 1.600 djece.” (https://www.klix/vijesti/bih/dvije-godisnjice-jedan-datum-danas-je-dan-grada-sarajeva/170406001

Namjerno ili slučajno, neki novinari izjavljuju da je u “opsad(-i)  Sarajeva”“ poginulo je više od 11 hiljada građana” i  “više od 1.600 djece”, i onaj koji nije upoznat sa stvarnim stanjem zaključuje, na osnovu ove informacije da su ubistva, izvršioci i žrtve unutar opsjednutog grada i da su ta ubistva počinili ljudi koji su bili unutar opsjednutog grada. I pita se ko je, koje su snage  opkolile grad i kako to one nisu nikoga ubile, nego su svi u gradu poginui u sukobu snaga koje su bile u gradu?

Nemojte se odmah ljutiti, da bilo je Sarajevo opkoljeno, bilo je tu svega, bilo je stvarnih opsada, opkoljavanja, duplih, podjela grada, sa dva ratna obruča, oko podjeljenog grada. A ovih dana, vidim da ima opkoljenih, opsjednutih nepismenih i neodgovornih novinara, podjeljenih ličnosti.

Ne saopštavaju istine o ratu samo domaći izvještači i komentatori, već i viđeni i podobni  Srbi iz Republike Srbije, koji pod uticajem višedecenijske propaganda, daju izjave koje su dokaz da su i oni zbunjeni, pa logično da u zabunu dovode i čitaoce njihovih izjava.

Vuk Drašković, ko oštricom noža, secira i “precizno” (izgleda da mu je nož zahrđao), tvrdi u intervjuu za telegraf.rs, 2017. godine, pod inspirativnim naslovom “VUK DRAŠKOVIĆ OBJAVIO ISTINU OD KOJE SE TRESE SRBIJA” da je  “Za tri godine,…od srpskih bombi…ubijeno je 12 tisuća (sarajevskih) civila, a od toga više od 2000 djece…”

Ne trese se Srbija zbog istina koje je izrekao Vuk Drašković, već se Srbija stresa od stida zbog laži koje je ponudio Vuk Drašković, pa da ih analiziramo: on tvrdi da je uzrok smrti svih sarajlija srpske bombe.  To je prva laž jer u ratu su ginule i ubijane sarajlije i od bošnjačkih bombi; on tvrdi na čistom srpsko jeziku da “ubijeno je 12  tisuća (sarajevskih ) civila”, i to je druga laž, jer nešto je sarajlija, svih nacija, poginulo i u statusu vojnika! I treća laž je “ubijeno…više od 2000 djece”, nije definitivno tačno da je ubijeno 2000 djece, neka su djeca poginula i kao maloljetni pripadnici Armije BiH.

Zanimljivo da je baš Vuk pretjerao sa zloupotrebom brojeva, malo je autora koji se ne drže “istina” o 1.602 ubijene djece i 11.451 ili oko 11.500 ubijenih sarajlija… Dobro Vuk je i književnik, može on nešto kroz umjetnički doživljaj i dosoliti, u zemlji procjenjivanja i precjenjivanja koja to voli i treba.

Na predstavljanju knjige “Zločini nad djecom sarajeva u Opsadi” u sred Beograda, 6. 4. 2012. godine, Latinka Perović kao uvodničar kaže da je u knjizi “Utvrđena je struktura ubijene dece – u ovoj knjizi 524 – po starosti, polu, nacionalnoj pripadnosti, mestu izvršenja zločina, načinu izvršenja.” (https://pescanik.net/zlocini-nad-djecom-sarajeva/) I da budem pošten, autori kažu “na osnovu preliminarnih istraživanja” u ovoj knjizi, i da će nastaviti dalja istraživanja. A o tom, potom.

Iako je svjesna da je naučna studija pokazala da je ubijeno 524 djece, ona naglašava, prenosi neke istine a i laži o ratu u Sarajevu, koja ona označava kao opsada pa besjedi da “ U opsadi Sarajeva koja je trajala 1.479 dana ubijeno je 10.615 ljudi – od toga 1.601 dete, a ranjeno je 61.136 ljudi – od toga 14.946 dece. “ 

U prvom djelu besjede  naglasila je da knjiga, o kojoj govori dokumentovala istinu  o 524. ubijenom djetetu, ona u drugom dijelu besjede, iznosi procjenjene i precjenjene podatake da je u opsadi Sarajeva “ubijeno…10.615 ljudi”, “od toga 1.601 dete“

Političari, novinari, predstavnici nevladinog patriotskog sektora iz Republike Srpske, nisu raspolagali sa egzaktnim podacima o žrtvama Sarajeva. Na osnovu izvora koji su imali, u javosti su kružile određene infromacije o žrtvama. Pokušaj da Komisija za Sarajevo, koja je formirana na njihov zahtjev da  napravi popis srpskih žrtava u Sarajevu neslavno je propala.

Nisu mnogo odgovorniji sa upotrebom pravno-vojnih-demografskih pojmova, ni srpski intelektuaci, koji daju procjene da je u ratu ubijeno od 5.000 do tvrdnje prof. dr Steve Pašalića koji tvrdi: “U Sarajevu tokom rata ubijeno je najmanje 8.255 Srba.”

Milivoje Ivanošević u monografiji “Dosije Sarajevo” dokumentuje, navođenjem osnovnih podataka o svim žrtvama da je: “U 10. gradskih opština ubijeno 7.432 Srba.” Negdje sam pročitao da on misli da nije potebno, da nije bitno i da nije zasnovana na nauci podjela na žrtve koje su ubijene i na žrtve koje su poginule. Sa ovim stavom se ne slažem, jer su ovi podaci jako bitni da se ocjeni karakter rata, i karakter i obim zločina.

Direktor Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica, Mr.Milorad Kojić, predstavio je 14.11.2017. godine, rezultate popisa i evidentiranja srpskih žrtava, koji je dokumentovna rata sudbina 29.070 Srba. Ukazao je da postoji neslaganje sa rezultatima koje je ponudio Istraživačko-dokumentacioni centar iz Sarajeva je popisao 24.953 stradalih Srba i vidljivo je da je umanjio broj srpskih žrtava za 4.117 lica. I zaključio: “Haško tužilaštvo je popisalo 22.779 srpskih žrtava i to najbolje pokazuje i odnos koji su oni imali prilikom procesuiranja predmeta ratnih zločina u BiH.”

Dostupne javne informacije o projektu govore da se vodilo računa o više  karakteristika žrtava, kao su vojni status, pol, regija, vrijeme kad su postale žrtve, regija kao što je Sarajevska regija “gdje je evidentirano 7.178 žrtava.”

Zločini nad djecom Sarajeva

Akademik prof. dr Smail Čekić urednik je u monografije “Zločini nad djecom Sarajeva”, koja je objavljena 2010. godine,  i na 856. stranici  ove monografije objavljen je podatak da je u opkoljenom Sarajevu ubijeno 524 djece, sa napomenom da su to preliminarna istraživanja koja se nastavljaju.

Mirsada Tokača , 2012. godine na 166. stranci “Bosanske knjige mrtvih” tvrdi: “U Sarajevu je smrtno stradalo i 705 maloljetnih osoba, od čega je 611 djece ubijeno kao civili, a 94 je poginulo u statusu vojnika.”

Na Spomen obilježju ubijenoj djeci opkoljenog Sarajeva 1992–1995, 10. 5. 2010. uklesani su podaci o 521 žrtvi.

Primjer aprilske igre sa činjenicama su dijelovi teksta “Sarajevo u ratu: Broj od 1.600 ubijene djece nije konačan.” na portal Radiosarajevo.ba, od 15. 8. 2013. gdje se tvrdi u naslovu da “Broj od 1.600 djece nije konačan”, a potom u prvom pasusu teksta konstatuju da “Evidentirani broj ubijene djece u opkoljenom Sarajevu je 1.600, “ i onda ide šokantna tvrdnja “taj broj nije zvaničan,.”

Sve su ovo napisali poslije otvorene sjednice Instituta sa Udruženjem roditelja ubijene djece opkoljenog Sarajeva, na kome su predstavili rezultate istraživanja, knjigu sa podacima o 524 djece žrtava rata.

Zanimljivo da je član istaživačkog tima Muhamed Šestanović “naglasio da su imena na spomeniku u Velikom parku u Sarajevu ispisana zahvaljujući prikupljenim podacima do kojih je došao Institut.” Ponavljam, 10. maja 2010. godine na Spomen obilježju ubijenoj djeci …upisana su imena 521 djeteta.

“Bosanska knjiga mrtvih”, autora Mirsada Tokače, zasnovana je na faktima i dokazima, do kojih je autor došao koristeći svoju metodologiju, je  knjiga koja s zbog više upitnih razloga zaobilazi i negira. U međuvremenu je objavljena monografija “Dosije Sarajeva” koja govori o mrtvim i nestalim Srbima Sarajeva, a u pripremi je izdavanje od strane Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica, koji će ponuditi rezultate istraživanja o srpskim stradanja tokom rata. Sve ove knjiga su nastale zbog iste potrebe, zadovoljavanja direktnih žrtava zločina, zbog osude nasilja nad ljudskim dostojanstvom i vraćanja dostojanstva žrtvama i njihovim porodicama, koje su koristile slične metodologije. I bit će zanimljiv javni sudar metodologija i činjenica, podatka. Intelektualci svih strana imaju obavezu, prema javnosti da ponude svoje mišljenje o ovim knjigama. Očekujem dobar obračun kod O.K. Sarajeva! Po svemu najavljenom trebalo bi biti više mrtvih!

Pošto do danas niko nije javno sumnjao ili oborio podatke o žrtvama Sarajeva, ukratko postavljam ovdje osnovne podatke o Sarajevu, po Tokači, i mislim da bi novinari, pisci govora političarima, i predstavnici nevladinih patriotskih organizacija morali ove podatke uvažavati, i ovog aprila ih pominjati.

14.385 ukupno žrtava

8.940 vojnika  -poginulih                          5.713 Bošnjaka, 2.900 Srba, Hrvata 296, Ostali   31.

4.769 civila ubijenih i

676 nestalih lica  (5.445)                        3.813 Bošnjaka, 1.074 Srba, Hrvata 524, Ostali 131,

a ne 11.541 ili 11.500 ili ne budi primjenjeno 12.000 ubijenih koliko tvrdi Vuk Drašković.

A ako ima neko ko se pita zašto 11.541 poginulih ispravnije 11.485 ( 5.445 ubijenih i nestalih, plus 6.040 poginulih) a ne 14. 385 ja znam odgovor, kao što ga znao i režiser Haris Pašović kad je postavio 11.451 crvenih stolica za žrtve Sarajeva. Nije njegova umjetnička duša, a i duša njegovih mecena mogla progutati da u ulici Maršala Tita kod vječne vatre budu postavljeno još 2.900 crvenih  plastičnih stolica iz Srbije, za poginule borce Vojske Republike Srpske.

U Sarajevu je smrtno stradalo i 705 maloljetnih osoba od čega je ubijeno 611 djece kao civili, a       94 je poginulo u status vojnika.

Može 524 po Čekiću ili 521 ime na spomeniku, a ne procjenu od 1.602 djece koja ničim nije dokazana. Jest da ni cifra od 705 nije konačna!

Kako zaustaviti sarajevska procjenjivanja i precjenjivanja podataka o žrtvama Sarajeva u ratu?

Znam da neće oni mene poslušati! A ni Tvrtka Milovića, Srđana Puhala, Jasminka Halilovića i Peđu Kovačevića koji su javno pisali i govorili i ukazivali na ove sarajevske aprilske igre sa žrtvama!

Možda je jedno od rješenja je da Nova Komisija za Sarajevo, sastavljena od domaćih i međunarodnih predstavnika analizira sve dostupne izvore sa podacima o žrtvama, i primjenjujući naučne metode, utvrdi broj žrtava u Sarajevu, koji bi pod tim uslovima bili prihvaćeni kao  međunarodno relevant, zbog čega ne bi mogli bili predmet osporavavanja i manipulacija.

Nova Komisija koja bi prihvatila stare dobre i korisne misli Latinke Perović: “Važna su, dakako, empirijska istraživanja. Ali u sredinama gde se sve brzo zaboravlja i lako poigrava brojkama, od suštinske je važnosti težnja ka istorijskoj istini kao sinergiji nauka. Bez toga nema samorefleksije, a bez nje ni perspektive.”

Članovima Nove Komisije, koja će, nadam se uskoro biti i formirama, preporučujem da pažljivo saslušaju i pročitaju misli Dragana Čavića, tada predsjednika Republike Srpske, koje je on  na FTV, 22. 6. 2004. povodom objavljivanja spiska o nestalim Srebreničanima  uputio javnosti: “Kao predsjednik Republike Srpske,  Srbin, građanin Republike Srpske i Bosne i Hercegovine pozivam svakog pojedinca  bez obzira na nacionalnu, vjersku , partijsku i neku drugu pripadnost  i da istinom i poštovanjem  za druge  pomogne da nam istorija počne da biva hronika humanosti i preporoda a ne sukoba i destrukcije.“

Tek tada i poslije toga, poslije dana kad se usvoje usaglašeni, od svih strana, na dokumentima uz primjenu nauke, podaci o žrtvama Sarajeva, priča Sarajeva o žrtvama Sarajeva u aprilska vremena prestala bi biti prvoaprilska šala, i postala bi istina sa stvarnim žrtvama, sa svim podacima: ime i prezime, nacija, pol, vojni status, okolnosti smrti, priča o stvarno nestalim, poginulim u ubijenim tokom nesretnog sukoba na teritoriji nekadašnjeg Grada Sarajeva.

Autor: Dušan Šehovac