Po izbijanju ratnih sukoba u BiH došlo je do protjerivanja srpskog stanovništva sa prostora koje je kontrolisala tzv. Armija RBiH, pa je prihvat, smještaj i ishrana izbjeglica bio jedan od najvećih problema s kojim se suočavalo rukovodstvo Srpske opštine Ilidža.

Spas u Srpskoj Ilidži su tražili protjerani Srbi iz Srednje Bosne (Kiseljak, Visoko, Kakanj, Breza, Vareš, Zenica), Hercegovine (Bradina, Konjic) i Sarajeva. Priče koje su uz oskudni prtljag (najlon kese i zavežljaje) donijeli izbjegli Srbi u Srpsku Ilidžu svjedočile su o velikom stradanju srpskog naroda koji je, kao i uvijek do sada, pokazao lakovjernost i naivnost koja je mnoge koštala života.

Neki su imali „sreću“, pa su imali „pratnju“ koja ih je sprovela do punkta na Kobiljači, ali su najčešće morali da se snalaze i da spas traže izvlačeći se sa neprijateljske teritorije vrletima i gudurama Ivana, Bjelašnice, Treskavice i Igmana. Strašna i dramatična su kazivanja Srba koji su bježali iz Sarajeva preko linija fronta rizikujući stradanje od „prijateljske vatre“.

Jedan broj izbjeglih se kratko zadržao u Srpskoj Ilidži, a jedan dio je ostao dijeliti sudbinu sa Ilidžancima. Oni koji su protjerani iz Srednje Bosne su formirali svoje udruženje kako bi lakše ostvarali svoja prava i potrebe. Po oslobođenju Otesa/Zoranova, zajedno sa Srpskom opštinom su se uključili u obnovu stambenih jedinica, privremeno se smjestili i živjeli u ovom naselju sve do Dejtonskog sporazuma.

Nažalost, više hiljada sarajevskih Srba ostali su zatočeni u tom gradu i nikad nisu uspjeli da se spasu. U izvještaju Nezavisne međunarodne komisije za istraživanje stradanja Srba u Sarajevu od 1991. do 1995. godine navedeno je da je 3 hiljade srpskih civila ubijeno, a da ih je 1.700 ranjeno. Takođe se navodi da je u Sarajevu bilo 211 logora u kojima su srpski civili zlostavljani i ubijani, a oko 260 Srba još uvijek nije pronađeno.

Tačan broj izbjeglih koji je došao na Srpsku opštinu Ilidža je nemoguće utvrditi, ali je poznato da se veliki broj vojnosposobnih muškaraca pridružio jedinicama Vojske Republike Srpske i ostao u njihovim redovima do kraja rata, a neki su, braneći Republiku Srpsku, ugradili svoje živote u njene temelje.

Povodom obilježavanja prvih 30 godina opštine Srpska Ilidža, čitaoci će imati priliku da, svakog petka,  u 12 časova, pogledaju novi set dokumenata ili stranice dnevnih novina, koji je vezan za period od 1992. do 1996. godine, kada je stvarana Srpska zemlja.

Preuzimanje teksta ili fotografija, bez odobrenja autora, je strogo zabranjeno!