Odvajanje i reciklaža otpada u BiH je tek u začetku, a procjenjuje se da su ukupne odvojene, odnosno sortirane količine otpada svega oko 5 odsto.

Tačnije, oko 3 odsto su količine otpada dobijene po osnovu direktnog otkupa otpada od komercijalnog i industrijskog sektora, dok se 2 odsto dobija sortiranjem otpada iz domaćinstva. Taj procenat je daleko ispod svjetskog prosjeka, podaci su Savjeta ministara BiH. Istovremeno, u BiH se ne radi odvajanje organskog otpada, s obzirom na to da još ne postoji potražnja za kompostom, ističu nadležni.

Daleko je to jedan od ciljeva zacrtanih strategijama upravljanja otpadom.

– Strategija upravljanja otpadom RS definiše cilj od 50 odsto odvajanja ambalažnog otpada ili 23 odsto odvajanja iz ukupnih količina otpada do 2026. godine, dok je Strategija FBiH, koja je prestala da važi početkom 2019, imala cilj od 35 odsto odvajanja ambalažnog otpada ili 10 odsto odvajanja iz ukupnih količina otpada do 2017. godine – navodi se u informaciji koju je Savjet ministara pripremio kao odgovor na poslanička pitanja Saše Magazinovića.

I autori informacije smatraju da su ovi ciljevi veoma ambiciozni, ako se uzme u obzir trenutno stanje i dosadašnja dostignuća u ovoj oblasti. A stanje je takvo da je gomilanje komunalnog otpada jedan od najvećih ekoloških problema u BiH, uz opasni otpad kao što je piralen.

– U mnogim opštinama imamo javne deponije koje se ni po čemu ne razlikuju od divljih, jer nemaju sistem za zaštitu vazduha, voda, zemljišta ili biljnog i životinjskog svijeta – ocijenila je ranije profesorka Dušica Pešević, sa odsjeka za ekologiju banjalučkog Prirodno-matematičkog fakulteta.

Po zvaničnim podacima, u BiH postoje 4 sortirnice za unaprijed odvojene sekundarne sirovime, a svaka ima kapacitet od 5 tona po satu, dok su svega 2 linije za odvajanje miješanog otpada, svaka kapaciteta od 10 do 15 tona po satu. Međutim, količina sekundarnih sirovina koje se izdvoje na ovim sortirnicama, a koje je moguće prodati, jesu oko polovine od ukupnih ulaznih količina, dok za linije za izdvajanje miješanog otpada one iznose oko 2-3 odsto od ulaznih količina.

Iz Savjeta ministara ističu i da su u BiH potrebne značajne investicije u unapređenje sistema upravljanja čvrstim otpadom kako bi se poboljšao postojeći sistem upravljanja i zadovoljili zahtjevi EU.

– Oslanjanje na IPA fondove i druge donatore nije dovoljno. Investicije se odnose na infrastrukturne projekte za unapređenje odlaganja otpada, kao što su izgradnja novih regionalnih deponija i unapređenje postojećih regionalnih deponija, unapređenje opštinskih deponija i zatvaranje ilegalnih deponija i smetljišta. Gdje god je to moguće i izvodljivo, potrebna je promocija regionalizacije odvoza, odlaganja i sortiranja otpada – navode iz Savjeta ministara.

Da bi se, dodaju, ostvarili ciljevi entitetskih strategija za upravljanje otpadom i iskoristili potencijali za reciklažu, treba uvesti sistem odvajanja otpada na mjestu nastanka, i to u što je moguće većem obimu. Neophodna je, smatraju, i intenzivna i stalna kampanja za podizanje svijesti javnosti. Takve kampanje su, međutim, od koristi samo ako se provode paralelno sa unapređenjem usluga odvoza i prikupljanja otpada.

– Okvirni proračuni ukazuju na to da je moguće ostvariti pozitivno poslovanje subjekata ako bi područje obuhvata od 120.000 stanovnika stvaralo najmanje 3.500 tona sekundarnih sirovina, od čega bi 30 odsto prikupljenog otpada trebalo biti unaprijed prikupljeno i odvojeno na mjestu nastanka – ističu stručnjaci.

Sve aktivnosti u vezi sa upravljanjem otpadom u cijeloj BiH su na komunalnim preduzećima koja su zadužena za odvoz, sortiranje i upravljanje deponijama. Procjenjuje se da je 65-85 odsto voznog parka, kojim se prevozi otpad u RS i FBiH, starije od 10 godina, dok su u Brčko Distriktu kamioni za odvoz otpada kupljeni na lizing. Obuhvat odvozom je 90 odsto u urbanim područjima, a prosječno oko 40 odsto u ruralnim područjima.

– Aktivnosti na primjeni regionalnih sistema odlaganja otpada u BiH se vode na osnovu finansiranja od strane Svjetske banke i EU-IPA fondova. Bez obzira na ostvareni napredak u upravljanju čvrstim otpadom, BiH se i dalje suočava s ozbiljnim poteškoćama kao što su veliki operativni troškovi, nedostatak finansiranja za investicije, mali obuhvat odvozom otpada, veoma mala stopa odvajanja otpada, odlaganje otpada na nesanitarne deponije, nepotpuno harmonizovano zakonodavstvo sa direktivama EU, slab institucionalni okvir, nedovoljni institucionalni kapaciteti na svim nivoima i generalno nizak nivo svijesti javnosti o upravljanju čvrstim otpadom – konstatuju u odgovoru na poslaničko pitanje nadležni u BiH.

Odvajanje

Sekundarne sirovine u BiH se odvajaju na nekoliko načina:

direktnim otkupom od komercijalnog, institucionalnog i industrijskog sektora, od strane malih privatnih firmi;

korištenjem dodatnih opštinskih kontejnera, nakon čega slijedi sortiranje u sortirnici;

odvajanjem iz miješanog otpada na linijama za odvajanje;

vađenjem iz kontejnera koje rade sakupljači sekundarnih sirovina;

odvajanjem na deponiji, na primjer u Sarajevu, Zenici i Goraždu.