Kod spomen-kosturnice u Srebrenici u ponedjeljak, 9. juna, biće služen parastos za više od 250 Srba koje su ustaše ubile u svirepom zločinu na drugi i treći dan Trojčindana 1943. godine.

Za ubijene srpske civile u Srebrenici i obližnjim selima Vitlovci i Zalazje biće prislužene svijeće i položeno cvijeće kod spomen-krsta, koji je 2019. godine podignut kod spomen-kosturnice.

Zločin u Srebrenici počinjen je 14. juna 1943. godine, a u obližnjim selima Zalazje i Vitlovci dan kasnije.

O ovom zločinu za Srnu je ranije govorio preminuli Miloš Nikolić, čijeg su djeda Jovu ubile ustaše u njegovoj kući drugog dana Trojčindana.

On je ukazivao na to da su komunističke vlasti prikrivale istinu i navođenje imena žrtava tog zločina, iako je svima bilo poznato da su jedinice NDH-a, u čijim redovima su masovno učestvovali lokalni muslimani, monstruozno pobile srpske civile na njihovim ognjištima.

U Srebrenici su ustaše toga dana, prema njihovim pisanim dokumentima, ubile više od 155 srpskih civila.

Nikolić je svjedočio da je zajedno sa njima ubijena i porodica jednog Jevreja stomatologa i porodica jednog muslimana - predsjednika suda u ovom mjestu, koji je bio oženjen Srpkinjom.

Nikolićev djed Jovo je sa snahom Vasilijom i petočlanom jevrejskom porodicom ubijen u kući u kojoj je živio i koja je još svjedok tog zločina.

Kuća Nikolića je ostala jedina od kuća u kojoj su ustaše ubijale srpski živalj. U toj kući je za vrijeme vladavine Austrougarske nad BiH bila pošta. Nakon Miloševe smrti u kući više niko ne živi.

Nikolić se godinama interesovao i prikupljao podatke o ovom stradanju, navodeći da tačan broj žrtava nikada nije utvrđen, ali je dvije godine prije smrti došao do podatka, koji ranije nije pominjan, da je tu ubijena Zorka Burlica iz Vlasenice sa petoro djece i majkom Martom Vasić.

Nakon počinjenog zločina u Srebrenici, u selu Zalazje je narednog dana ubijeno još 97 Srba, među kojima 45 članova porodice Rakić, 16 Maksimovića i 15 Dragičevića.

U dokumentima NDH navodi se da je Francetićev legionar, ustaški satnik Josip Korelec, zbog pogibije svog brata u borbama kod Srebrenice, naredio da se izvrši odmazda i predvodio je masakriranje koje su ustaše, uz pomoć domaćih pristalica muslimana, svirepo počinile nad srpskim civilima.

Prema objavljivanim podacima, ustaše su ubijale sve Srbe koje su zatekli u kućama.

Stradale su kompletne višečlane porodice Stevanović, Krstić i druge. Ubijeno je pet članova porodice pekara Ostoje Stevanovića, kao i 15 civila iz srebreničkog sela Brežani, koji su se tog dana zatekli u Srebrenici.

Među ubijenima nije bio nijedan vojnik, a civili su ubijani monstruozno na različite načine.

Ploče sa imenima nastradalih nalazile su se u srebreničkoj crkvi, ali su u posljednjem ratu polupane i nestale, kako bi se izbrisale istorijske činjenice i pamćenje o srpskom stradanju na ovom prostoru.

Broj i imena svih stradalih 14. juna 1943. godine na ovom području nikada nisu tačno utvrđeni, a zna se da je nakon Drugog svjetskog rata taj ustaški oficir osuđen u Zagrebu na simboličnu zatvorsku kaznu za zločin koji je počinio, ali je ubrzo oslobođen.

Prema Nikolićevom svjedočenju, tijela ubijenih su naknadno sakupljena i bila su bačena i djelimično zatrpana u jamu na lokaciji današnje policijske stanice, odakle je, prilikom izgradnje kolektora, dio posmrtnih ostataka 1971. godine prenesen u novu kosturnicu, a dio iz drugih jama nikada nije prenesen i dostojno sahranjen.

Nakon svirepog zločina počinjenog u Srebrenici, ustaše su napravile pokolj i u srpskom srebreničkim selima Zalazje i Vitlovci, gdje su ubili više desetina mještana.

Tijela ubijenih Srba u Vitlovcima i Zalazju sahranjena su u spomen-kosturnicu u tom selu, pored koje je još jedno spomen-obilježje poginulim Srbima iz Zalazja i okoline, koje su muslimanske snage pobile na Petrovdan 1992. godine.

Nikolić je podsjećao da su u Drugom svjetskom ratu nestala sva srpska sela na širem području srebreničke mjesne zajednice Sućeska, kao što su Slatina, Lipovac, Žedanjsko, Šušnjari i još neki srpski zaseoci.

Srpska imanja su nakon rata zaposjeli i prisvojili muslimani, a za nestanak njihovih vlasnika nikada niko nije odgovarao.

Nikolić je ukazivao na to je komunistička vlast ovaj zločin zanemarivala, žrtve nazvala pripadnicima antifašističkog otpora, iako se radilo o srpskim civilima, koji nisu imali veze sa bilo kakvom ideologijom.

Istoričar Draga Mastilović je na promociji zbornika dokumenata "Zločin genocida nad Srbima u Srebrenici u Drugom svjetskom ratu", prije četiri godine u Srebrenici rekao da je tu bila jasna namjera da se Srbi unište i biološki nestanu sa tih prostora jer su ubijana djeca i žene.

Mastilović je tu tvrdnju argumentovao pronađenim dokumentima u Arhivu BiH o vještačenju koje je obavljeno nekoliko dana nakon trojčindanskog zločina, a koji su decenijama skrivani od javnosti.

Radi se o obavljenom uviđaju i vještačenju načina ubistava i identifikaciji žrtava, koje je obavio stručni tim ustaške vlasti predvođen sudijom Vejsilom Hadžibegićem iz Sarajeva, koji je vjerovatno sarađivao sa komunistima i jedan primjerak zapisnika sakrio i sačuvao.

Iz tih dokumenata došlo se do imena 229 ubijenih, a veliki broj njih nije bilo moguće identifikovati.

Tu se nalazi i spisak pripadnika ustaške 29. bojne koja je izvršila pokolj za koji nije izrečena kazna, a tadašnji zaključak ustaškog suda u Sarajevu bio je da se obustvljaju sve dalje radnje na tom slučaju i da se on prepušta zaboravu.