U knjizi o srpskim stilističarima dati su portreti stilističara u 20. vijeku. Bilo je teško odrediti ko sve potpada u ovu skupinu, budući da najznačajniji od njih nisu sebe ni smatrali prioritetno stilističarima.

Rekao je to za “Glas Srpske” Miloš Kovačević, lingvista i profesor srpskog jezika i opšte lingvistike na Filološkom fakultetu u Beogradu i Filozofskom fakultetu na Palama, govoreći o monografiji “Srpski stilističari” koju je štampala Srpska književna zadruga u svojoj biblioteci “Književna misao”.

- Knjigu čine ogledi o stilističkim doprinosima deset autora koji su završili i naučni i životni put. Riječ je o Bogdanu Popoviću, Aleksandru Beliću, Jovanu Vukoviću, Milivoju Pavloviću, Miloradu Ćorcu, Dušanu Joviću, Dragiši Živkoviću, Radoju Simiću, Novi Vukoviću i Novici Petkoviću. Ni za jednog od tih autora, sem za Milorada Ćorca, ne može se reći da je primarno stilističar. Svi oni su poznati kao značajni istraživači srpske književnosti ili lingvistike - dodao je on.

GLAS: Šta nam donosi monografija “Srpski stilističari”?

Kovačević: Knjiga obuhvata sav istorijski put koji je prešla srpska stilistika, i ona koja je bila lingvistički i ona koja je bila književno usmjerena, od Bogdana Popovića, kao začetnika srpske naučne stilistike, do Novice Petkovića, kod koga je srpska stilistika ostvarila najblistavije rezultate. Između Popovića kao začetnika i Petkovića kao vodećeg stilističara su portreti ostalih osam srpskih stilističara.

GLAS: U čemu se ogleda značaj ovog djela za srpsku kulturu i jezik?

Kovačević: Značajna je najprije po tome što je to prvo srbističko djelo posvećeno istorijatu i aktuelnom stanju srpske stilistike. A o srpskoj stilistici i njenim rezultatima zna se vrlo malo ili nimalo. Knjiga je zato značajna iz kulturnoistorijskih razloga, ali još više radi razumijevanja aktuelnog stanja srpske književne i lingvističke kao integralne stilistike, i mogućnosti primjene njenih kriterijuma u književnim i lingvističkim analizama. Uz to svakako i kao priručnik za nastavu stilistike na srbističkim odsjecima i katedrama. Treba napomenuti da je bez jezičkostilskog aspekta analiza književnog teksta nepotpuna, jer je književnost verbalna umjetnost, a o ljepoti upotrebe jezika ne može se govoriti bez poznavanja stilskih zakonitosti.

GLAS: Hoće li ova knjiga olakšati studentima proučavanje jezika?

Kovačević: U 20. vijeku stilistika je u svijetu imala buran razvoj, međutim, ta stilistička “bura” gotovo da je zaobišla srbistiku. Svjetska i srbistička stilistička strujanja u 20. vijeku više su se razilazila nego što su se doticala. Kod autora kod kojih su se prožimala, kod Živkovića i Petkovića, ona je doživjela procvat. Razlog srpskom neuključenju u svjetske stilističke tokove treba tražiti prije svega u naučnom statusu stilistike u univerzitetskoj nastavi. Stilistike nije bilo u programu filoloških studija kad su Srbi imali samo jedan (Beogradski) univerzitet. A nema je ni danas na većem broju srpskih univerziteta (a njih je desetak) na kojima se izučava srbistika. Nadam se da će ova knjiga podstaći veće interesovanje ne samo studenata nego i većeg broja srpskih filologa za oblast stilistike, jer su kod Srba i danas stilističari, posebno oni koji se bave integralnom stilistikom, vrlo rijetki.

GLAS: Na koji način bi, po Vašem mišljenju, trebalo da njegujemo srpski jezik kako bi se njegov položaj popravio?

Kovačević: Stilistika je nadgradnja. To je svojevrsni krem na tortu. A da bi se moglo govoriti o stilističkoj nadgradnji, neophodno je imati bazu. A baza je temeljno poznavanje jezičkih zakonitosti, bez čega nema jezičke kulture. Današnje vrijeme u kome caruje jezička nekultura tome je najbolji pokazatelj. Položaj srpskog jezika ne može se popraviti ukoliko se on ne popravi u obrazovnom sistemu. Odavno govorim da je sramota za onoga ko je završio bilo koji fakultet da je funkcionalno i gramatički nepismen. A kod nas je to prije pravilo nego izuzetak. Žalosno je slušati kakva je bijedna upotreba srpskog jezika kod onih koji su kobajagi fakultetski obrazovani. A može li se neko zvati obrazovanim, ako je nepismen u maternjem jeziku?! Zato je posljednji trenutak da se Ministarstvo prosvjete i Vlada Republike Srpske saglase s tim da je neophodno da se na svim državnim i privatnim fakultetima mora uvesti kao obavezan, zbog elementarne i funkcionalne pismenosti, srpski jezik.

O srpskom i bosanskom

GLAS: Pripremate li nešto novo?

Kovačević: Cilj mi je da ove godine objavim knjigu o sociolingvističkim problemima srpskoga jezika, knjigu koja bjelodano treba da pokaže kako jedan te isti srpski jezik ne može imati status različitih jezika kod različitih naroda koji ga upotrebljavaju. Odnosno, kako političko proglašenje nekog idioma jezikom tom “jeziku” ne pribavlja lingvistički status jezika, jer za identitet jednog jezika nije dovoljno da političari kažu da se taj jezik ne zove srpski. To je tim potrebnije što je na djelu tiha asimilacija Srba i srpskog jezika u Bosance i tzv. bosanski jezik u BiH. Zato je teško razumljivo da Vlada Srpske još uvijek na novo usvajanje nije dostavila Narodnoj skupštini dorađen zakon o srpskom jeziku i ćirilici, koji je u nekim, nebitnim, pojedinostima osporio Ustavni sud Republike Srpske.

Autor: Ilijana Božić